سنگ کلیه یکی از بیماری های کلیوی بوده که افراد در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شوند، البته امکان ابتلا به سنگ کلیه در سنین پایین تر احتمال کمتری دارد با این حال برخی بیماری ها و مشکلات متابولیکی میتواند موجب ایجاد سنگ کلیه در کودکان شود.
سنگ کلیه
توده‌هایی از مواد معدنی، معمولا
کلسیم و اگزالات است و یا میتواند سنگ های
اوریک اسیدی یا
سیستینی باشد و یا اینکه سنگ کلیه در اثر
عفونت بوجود بیاید که این سنگ در دستگاه ادراری فرد تشکیل میشود، به طور معمول این ترکیبات از طریق ادرار دفع میشوند اما
در صورت اشباع شدن ادرار از این مواد، به هم متصل شده و سنگ های کلیه را ایجاد میکنند. البته علل ایجاد سنگ کلیه مختلف است اما در عادی ترین حالت ادرار غلیظ شده و کریستال های مختلف درون کلیه تشکیل میشود.
علت به وجود آمدن سنگ کلیه به نوع آن وابسته است و با توجه به نوع آن میتواند علت های مختلفی داشته باشد. از آنجا که نوع موادی که از ادرار دفع میشود و
میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار رابطه مستقیمی با نوع رژیم غذایی
فرد دارد میتوان به صورت غیر مستقیم بین ایجاد سنگ کلیه و نوع
رژیم غذایی ارتباط برقرار کرد. در هر حال نمیتوان علت اصلی سنگ کلیه را رژیم غذایی دانست اما برای
پیشگیری و درمان های غیر دارویی رژیم غذایی را میتوان مهم ترین عامل در پیشگیری از این بیماری دانست.بعلاوه در مطالعات مختلف مشاهده شده که
بیشتر افرادی که دچار سنگ کلیه میشوند از چاقی و اضافه وزن نیز رنج میبرند و چاقی هم نتیجه یک
رژیم غذایی نامناسب است و در نهایت تاثیر رژیم غذایی فرد و سبک زندگی ایشان را در تشکیل سنگ کلیه مشاهده میکنیم.
سنگهای اسیداوریکی: این نوع سنگها در افرادی که دچار از دست دادن آب یا
کم آبی بدن میشوند ایجاد می گردند؛ مانند افراد استفاده کننده از
رژیم های پر پروتئین، افراد مبتلا به
نقرس و یا افرادی که مدت زیادی دچار
کم آبی میشوند و درافت مایعات کافی ندارند. البته نقش
ژنتیک و
مشکلات متابولیکی نیز میتوانند موجب بروز این نوع از سنگ ها شوند.
سنگ های سیستین: این نوع از سنگ کلیه معمولا به ندرت ایجاد میشود و بیشتر در افرادی دیده میشود که نوعی
نقص ژنتیکی داشته که در این افراد اسید آمینه سیستین بیشتر از حد معمول دفع شده و موجب ایجاد سنگ کلیه سیستینی میشود.
سنگ های اگزالات کلسیم: بیشتر سنگ های کلیه از نوع اگزالات کلسیم میباشند که سنگ های کلسیمی گفته میشوند. برخی میوه ها و سبزیجات و نیز آجیل و شکلات حاوی سطوح بالایی از
اگزالات هستند و در افراد مستعد در صورت استفاده زیاد از این مواد در رژیم غذایی دچار سنگ کلیه میشوند. کبد نیز مقادیری اگزالات تولید می کند. فاکتورهای غذایی،
مقادیر بالای ویتامین D در سطح خون، ع
مل جراحی بای پس روده و
نارسایی های متابولیکی مثل پرکاری تیروئید،
کمبود سیترات در ادرار و یا مصرف
داروهای کورتونی غلظت کلسیم و یا اگزالات در ادرار را افزایش می دهند ، این افزایش غلظت کلسیم و اگزالات در ادرار موجب ایجاد سنگ کلیه میگردد، سنگ های کلسیمی در فرم کلسیم فسفات نیز دیده میشوند. در واقع
سطوح بسیار بالا و سطوح پایین کلسیم در هر دو مورد میتواند موجب ایجاد سنگ های اگزالات کلسیمی کند.
سنگ های عفونی: برخی سنگ ها بر اثر
عفونت در دستگاه ادراری ایجاد میشود، این سنگ ها میتوانند فسافته، آمونیومی و یا منیزیومی باشند.
درمان و رژیم غذایی در سنگ کلیه بر اساس نوع سنگ تشکیل شده متفات است، اما به طور کلی عواملی خطری در رخ دادن بیماری وجود دارد که ذکر میکنیم:
چاقی قویترین عامل در احتمال بازگشت سنگ های کلیه است و در افراد چاقی که سابقه ابتلا به سنگ کلیه را دارند یک
رژیم غذایی کاهش وزن اولین راهکار درمان بیماری است.در افراد چاق سنگ های اسید اوریکی نسبت به سنگ های اگزالاتی بیشتر است.به طور کلی کنترل وزن با رژیم غذایی مناسب یک راهکار پیشگیرانه از سنگ کلیه است.
در افرادی که به طور ناگهانی مقدار زیادی وزن در طی یک
رژیم غذایی ناصحیح کم میکنند به علت
افزایش دفع ادراری اگزالات و کلسیم احتمال بوجود آمدن سنگ کلیه میرود، از این رو نیاز است
در صورت داشتن یک رژیم غذایی کاهش وزن غلط، از آن صرف نظر کنید.در بیمارانی که سنگ کلسیمی در کلیه دارند باید میزان
لبنیات، پروتیین و نمک در رژیم غذایی تنظیم شده باشد تا مانع از دست دادن کلسیم استخوان ها و دفع ادراری آن شود.
در این بیماران مکمل کلسیم نمیتواند مانند کلسیم دریافتی از رژیم غذایی از تحلیل بافت استخوانی ممناعت کند و نیاز است که
لبنیات در رژیم غذایی فرد گنجانده شود.بعلاوه
کلسیم موجود در مواد غذایی با اگزالات متصل شده و
مانع جذب اگزالات رژیم غذایی و بوجود آمدن سنگ های اگزالاتی میشود.
مصرف
ویتامین C به صورت مکمل های غذایی
بدون تجویز پزشک یا
کارشناس تغذیه هم میتواند در بدن به اگزالات تجزیه شود و
باعث افزایش اگزالات ادراری و نهایتا سنگ کلیه شود.
همینطور
منابع اگزالات در رژیم غذایی فرد باید محدود شوند، منابع اگزالات در
رژیم غذایی شامل:
اسفناج،
توتفرنگی،
شکلات و
کاکائو،
سبوس غلات،
بادام زمینی،
بادام،
فندق،
چای غلیظ و
زردچوبه در مقادیر زیاد میباشند.
در مورد
سنگ های اسید اوریکی میتوان گفت که این سنگ ها در
ادرار اسیدی به وجود می آیند و برای جلوگیری از ایجاد آن باید از
غذاهایی که خاصیت بازی بیشتری دارند بیشتر در رژیم غذایی مصرف شوند و
مصرف غذاهای اسیدی در رژیم غذایی کاهش یابد.همینطور باید
منابع پورین در رژیم غذایی کاهش یابد، از
منابع غنی از پورین میتوان به
ماهی، گوشت قرمز و گوشت ماکیان اشاره کرد. در افرادی که توانایی محدود کردن منابع پورین را در رژیم غذایی خود ندارند از
داروهای خاص برای عدم جذب آنها استفاده میشود.
در
سنگ های سیستینی باید
دریافت نمک در رژیم غذایی محدود شود و pH ادرار بالاتر از ۷ باشد که علاوه بر رژیم غذایی نیاز به
مداخله دارویی نیز دارد.
در درمان
سنگ های کلیه عفونی نیز اولین انتخاب
درمان عفونت است و نیاز است که از
آنتی بیوتیک برای درمان عفونت استفاده شود.
مواد غذایی آنتی باکتریال مثل زغال اخته هم میتوانند در رژیم غذایی به بهبودی زودتر عفونت کمک کنند.
در
رژیم سنگ کلیه مصرف مایعات باید
حداقل ۱۰ لیوان در طول روز باشد تا از غلظت ادرار و رسوب مواد معدنی بکاهد.
از مصرف
چای غلیظ و قهوه و همینطور
نوشیدنی های گازدارد و بخصوص
کولا در رژیم غذایی خودداری کنید.
دریافت متناسب پروتیین در رژیم غذایی و
مصرف کمتر از ۵ گرم نمک در روز موجب جلوگیری از سنگ کلیه توصیه میشود.
معمولا در افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند میزان دریافت پتاسیم و
سطح سرمی پتاسیم کاهش میابد، از این رو نیاز است که
در صورت نداشتن بیماری مزمن کلیه و آسیب ندیدن آن از
میوه و سبزیجات پر پتاسیم در
رژیم غذایی استفاده شود.
