غده تیروئید یک عضو پروانه ای شکل در قسمت تحتانی گردن و جلوی نای است و سه نوع هورمون به نام های تیروکسین(T۴) ، تری یدو تیرونین (T۳) و کلسی تونین ترشح میکند. تروکسین و تری یدوتیرونین در مجموع هورمون تیروئید نامیده میشود. این هورمون ها در سلول غده تیروئید تولید و ذخیره میشوند تا در صورت لزوم به داخل جریان خون آزاد شوند.
وجود ید برای تولید هورمون های تیروئیدی لازم و ضروری است، در حقیقت مهم ترین محل مصرف ید دربدن غده تیروئید است و کمبود این عنصر عملگرد غده تیروئید را مختل میکند. ید از طریق رژیم غذایی وارد بدن انسان شده و توسط دستگاه گوارش به داخل جریان خون انتقال میبابد. تیروئید ید را از جریان خون برداشته و در سلول های خود ذخیره میکند تا در مواقع لزوم از آن استفاده نماید.
وظیفه اصلی هورمون های تیروئیدی کنترل فعالیت های متابولیکی سلول ها میباشد، هورمون های تیروئیدی تکثیر سلولی را تحت تاثیر قرار میدهند و نقش مهمی در تکامل مغز ایفا میکنند، حضور این هورمون ها برای رشد طبیعی لازم است، هورمون های تیروئیدی تمامی اعضای مهم بدن را تحت تاثیر خود قرار میدهند.
کم کاری تیروئید بیماری ایست که در آن بدن به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی را تولید نمیکند، هورمون های تیروئیدی به کنترل رشد بدن، ترمیم سلول ها و متابولیسم کمک میکنند. در نتیجه در افرادی که به کم کاری تیروئید مبتلا هستند میتوان علائمی نظیر خستگی، ریزش مو، افزایش وزن و احساس سرما میشود.(۱)
کم کاری تیروئید روی ۱-۲% از مردم دنیا تاثیر میگذارد و شیوع این بیماری در زنان ده برابر بیشتر از مردان است.(۲)
رژیم غذایی به تنهایی باعث درمان کم کاری تیروئید نمیشود، با این حال ترکیبی از تغذیه مناسب و داروی مناسب میتواند به افزایش عملکرد تیروئید و کاهش علائم این بیماری کمک کند.
در ادامه بهترین رژیم غذایی برای کم کاری تیروئید و غذاهایی که در کم کاری تیروئید باید بخورید و غذاهایی که نباید بخورید را میخوانیم:
چندین ماده مغذی هستند که استفاده از آنها در رژیم غذایی کم کاری تیروئید میتواند به بهبود عملکرد تیروئید کمک کننده باشد که در ادامه آنها را بررسی میکنیم:
ید یک ماده معدنی ضروری است که برای تولید هورمون های تیروئیدی مورد نیاز است، بنابر این افرادی که در معرض کمبود ید قرار دارند در خطر ابتلا به کم کاری تیروئید هستند.(۳)
کمبود ید یک معضل بسیار متداول است که تقریبا ۱/۳ مردم دنیا به آن مبتلا هستند، گرچه این عدد در کشور های توصعه یافته بخاطر مصرف نمک ید دار و غذاهای غنی از ید بسیار کمتر است.(۴)
اگر که شما دچار کمبود ید شده باشید استفاده از نمک ید دار و غذاهای غنی از ید در رژیم کم کاری تیروئید نظیر غذاهای دریایی، لبنیات و تخم مرغ میتواند به شما در برطرف کردن این مشکل کمک کند.
در صورت دریافت ید از طریق رژیم غذایی استفاده از مکمل ید ضروری به نظر نمیرسد، برخی مطالعات نشان میدهند که دریافت بیش از اندازه ید میتواند منجر به آسیب به غدد تیروئیدی شده و باعث کاهش عملکرد آنها شود.(۵)
سلنیم هورمون های تیروئیدی را فعال میکند تا بدن بتواند از آنها استفاده کند.(۶) علاوه بر این سلنیوم با خاصیت آنتی اکسیدانی ای که دارد غده تیروئید را از آسیب رادیکال های آزاد حفظ میکند.(۷)
اضافه کردن غذاهای غنی از سلنیوم به رژیم غذایی کم کاری تیروئید به افزایش سطح سلنیوم بدن کمک شایانی میکند، از جمله غذاهایی که سلنیوم بالایی دارند میتوان به آجیل برزیلی، ماهی تن، ماهی ساردین، تخم مرغ و حبوبات اشاره کرد.
به این نکته باید توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه مکمل سلنیم به هیچ وجه توصیه نمیشود زیرا مقادیر بالای دریافت سلنیم میتواند برای بدن سمی باشد، پیش از مصرف هرگونه مکمل غذایی با متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید.(۸، ۹)
همانند سلنیم، روی هم به فعالسازی هورمون های تیروئیدی کمک میکند.(۱۰)
مطالعات نشان میدهد که روی به تنظیم سطح هورمون TSH نیز کمک میکند، این هورمون به غده تیروئید دستور ترشح هورمون های تیروئیدی را صادر میکند.(۱۱)
در کشور هاس توسعه یافته کمبود روی نادر است اما در کشور های توسعه نیافته به علت نداشتن برنامه غذایی مناسب و سوء تغذیه ممکن است کمبود روی در افراد دیده شود. با این حال در صورتی که دچار کم کاری تیروئید هستید باید در رژیم غذایی کم کاری تیروئید بیشتر از مواد غذایی سرشار از روی مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ، میگو و غذاهای دریایی استفاده کنید.
مطالعات نشان میدهد که ید، سلنیم و روی برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار سودمند هستند، با این حال باید توجه داشته باشید که از مصرف خودسرانه مکمل های ید، سلنیم و روی باید خودداری کنید و حتما پیش از مصرف با متخصص تغذیه یا پزشک مشورت کنید.
برخی از مواد غذایی برای کم کاری تیروئید مضر هستند و نباید در رژیم غذایی کم کاری تیروئید مصرف شوند و یا با احتیاط مصرف شوند. در ادامه این مواد غذایی را میبینیم:
گواتروژن ها ترکیباتی هستند که مصرف آنها در رژیم کم کاری تیروئید در عملکرد هورمون های تیروئید اختلال ایجاد میکند. اسم این ترکیبات از گواتر گرفته شده که یک بیماری مربوط به تیروئید است و در این بیماری غده تیروئید در نتیجه فعالیت زیاد برای تولید هورمون های تیروئیدی بزرگ میشود.
شاید تعجب کنید که بسیاری از غذاهایی که شما مصرف میکنید حاوی گواتروژن ها هستند، از جمله مواد غذایی زیر:
به صورت تئوری افراد مبتلا به کم کاری تیروئید باید از مصرف غذاهای گواتروژن در رژیم کم کاری تیروئید خودداری کنند، با این حال به نظر میرسد این مسئله در مورد افرادی که مقدار زیادی مواد غذایی گواتروژن مصرف میکنند و یا کمبود ید دارند صدق میکند.(۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵)
علاوه بر این پختن غذاهای حاوی گواتروژن میتواند باعث غیر فعال شدن این مواد شود.(۱۶)
یکی از موارد استثنا در مورد گواتروژن ها ارزن مروارید است که در همه حالات با هورمون های تیروئیدی تداخل دارد، حتی اگر شما کمبود ید نداشته باشید.(۱۷)
اگر شما مبتلا به کم کاری تیروئید هستید خوشبختانه نیاز نیست که از مصرف بسیاری از غذاها خودداری کنید، با این حال بهتر است که غذاهای گواتروژن به مقدار مناسب و پخته شده مصرف شوند.
علاوه بر این باید از مصرف غذاهای فراوری شده خودداری کنید، زیرا این غذاها دارای کالری زیادی هستند و مصرف آنها در رژیم کم کاری تیروئید میتواند باعث افزایش وزن شما شود.
در ادامه لیستی از غذاهای شما باید از مصرف اونها در رژیم کم کاری تیروئید خودداری کنید براتون آورده شده:
در لیست پایین هم غذاهایی که میتوانید به مقدار کم از آنها در رژیم کم کاری تیروئید استفاده کنید را میبینیم، این غذا ها حاوی گواتروژن ها هستند که نباید در مقادیر زیاد مورد استفاده قرار بگیرند:
غذاهای زیادی هستند که برای افراد با تیروئید کم کار مفید هستند و میتوان از آنها در رژیم غذایی کم کاری تیروئید استفاده کرد که در ادامه آنها را میبینیم:
رژیم غذایی کم کاری تیروئید باید رژیمی بر اساس مصرف بیشتر سبزیجات، میوه ها و گوشت ها باشد، این مواد دارای انرژی کمتر نسبت به کربوهیدرات ها و سیر کنندگی بیشتر هستند و در نتیجه از افزایش وزن در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید پیشگیری میشود.
کم کاری تیروئید یا بیماری تیروئید کم کار یک مشکل متابولیسمی است که ۱ تا ۲ % از مردم دنیا را درگیر کرده است، از جمله علائم این بیماری میتوان به خستگی، افزایش وزن، احساس سرما و بسیاری علائم دیگر اشاره کرد.
خوشبختانه داشتن رژیم غذایی مناسب برای کم کاری تیروئید و استفاده منظم از دارو ها میتواند به کاهش علائم و بهبود وضعیت بیمار بینجامد.
مواد مغذی بسیار مهم برای کم کاری تیروئید شامل ید، سلنیم و روی هستند، البته توجه داشته باشید که نباید از مکمل های دارویی سرخود استفاده کرد.
استفاده از رژیم غذایی مناسب برای کم کاری تیروئید میتواند علائم بیماری را تا حدود زیادی کاهش دهد و به حفظ وزن مناسب شما کمک کند.
پرکاری تیروئید دومین اختلال شایع غدد درون ریز پس از دیابت شیرین است، شایع ترین نوع اختلالات پرکاری تیروئید بیماری گریوز است که به علت تحریک بیش از حد غده تیروئید رخ میدهد، شیوع پرکاری تیروئید در زنان هشت برابر مردان است و بیشتر در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی رخ میدهد.
پرکاری تیروئید باعث افزایش سوخت و ساز بدن شده و علائمی نظیر اضطراب و عصبی بودن، کاهش وزن بدون دلیل و فعالیت بیش از اندازه و در نهایت تورم غده تیروئید ایجاد میکند که میزان بروز علایم به شدت بیماری بستگی دارد.
برای تشخیص بیماری علاوه بر بروز علایم بیماری باید سطح هورمون های تیروئید در خون اندازه گیری شود و در صورت مبتلا بودن به پرکاری تیروئید دارودرمانی و رژیم غذایی مناسب برای بیمار آغاز شود. پرکاری تیروئید به خوبی به درمان پاسخ میدهد و بسیاری از بیماران قادرند با مصرف دارو و رژیم غذایی پرکاری تیروئید بیماری خود را کنترل نمایند.
استفاده از برخی از غذاها در رژیم غذایی پرکاری تیروئید میتواند به سالم ماندن تیروئید کمک کرده و برخی از اثرات منفی پرکاری تیروئید را کاهش دهند، وجود برخی از مواد معدنی، ویتامین ها و سایر مواد مغذی ضروری برای عملکرد صحیح تیروئید مورد نیاز است.
رژیم غذایی کم ید معمولا پیش از شروع درمان دارویی در پرکاری تیروئید تجویز میشود، به عنوان مثال پیش از شروع رادیوتراپی از رژیم کم ید برای پرکاری تیروئید استفاده میشود تا سلول های آسیب دیده تیروئید از بین بروند.
حتی پس از درمان، تعادل در میزان ید رژیم غذایی پرکاری تیروئید مهم است. سایر غذاهایی که در رژیم پرکاری تیروئید مهم است و به کاهش اثرات طولانی مدت پرکاری تیروئید کمک میکند در ادامه این مقاله آمده است:
ماده معدنی ید نقش حیاتی ای را در عملکرد غده تیروئید ایفا میکند، یک رژیم کم ید به کاهش سطح هورمون های تیروئید کمک میکند، غذاهایی مانند نمک بدون ید، سفیده تخم مرغ، میوه های تازه و خشک شده، مغز های نمک سود نشده، نان های بدون نمک، پاپ کورن بوداده بدون نمک ید دار، سیب زمینی، عسل و مربا را میتوانید بدون نگرانی به رژیم پرکاری تیروئید خود اضافه کنید.
سبزیجات چلیپایی یا سبزیجات صلیبی با غده تیروئید در برداشتن ید رقابت میکنند و میتوانند مانع فعالیت زیاد غده تیروئید شوند، از جمله سبزیجات صلیبی میتوان به بروکلی، کلم بروسل، گل کلم، کاساوا، کلم کیل، خردل و ... اشاره کرد که باید در رژیم پرکاری تیروئید به مقدار زیادی از این مواد استفاده شود.(۲۱)
برخی مواد مغذی برای سلامت غده تیروئید و تنظیم عملکرد آن حیاتی هستند و باید به میزان کافی در رژیم پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار بگیرند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
آهن در بسیاری از اعمال حیاتی بدن از جمله عملکرد مناسب تیروئید نقش دارد، این ماده معدنی مهم برای انتقال ملکول های اکسیژن از طریق خون به همه سلول های بدن مورد استفاده قرار میگیرد، سطوح پایین آهن با پرکاری تیروئید در ارتباط است، میتوانید با مصرف کافی مواد غذایی نظیر حبوبات، سبزیجات برگ سبز، عدس، مغز ها، گوشت قرمز و گوشت پرندگان، دانه ها و غلات کامل آهن مورد نیاز خود را از طریق رژیم غذایی تامین کنید.(۲۲)
غذاهای غنی از سلنیم به تنظیم عملکرد تیروید و محافظت از تیروئید در برابر بیماری ها کمک میکند، دریافت کافی سلنیم در رژیم غذایی از آسیب سلول های تیروئید و سایر سلول های بدن پیشگیری میکند.(۲۳)
از منابع خوب سلنیم هم میتوان به آجیل برزیلی، دانه چیا، قارچ، چای، انواع گوشت، برنج، سبوس جو دو سر و دانه آفتابگردان اشاره کرد.
عنصر روی به افزایش اشتها و مصرف غذای کافی برای تامین انرژی مورد نیاز بدن در پرکاری تیروئید کمک میکند، علاوه بر این روی به افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن و حفظ سلامت تیروئید کمک میکند، از منابع بسیار خوب روی میتوان به گوشت قرمز، نخود فرنگی، پودر کاکائو، قارچ، دانه کدو و گوشت گوسفند اشاره کرد.
پرکاری تیروئید باعث کاهش چگالی استخوان ها یا به عبارت دیگر پوکی استخوان و شکنندگی آنها میشود، بنابر این نیاز است تا برای پیشگیری از پوکی استخوان و درمان آن از کلسیم و ویتامین دی کافی در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنیم، غذاهایی که سرشار از کلسیم هستند و میتوانید از آنها در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنید مثل اسفناج، لوبیای سفید، بامیه، آب پرتقال غنی شده با کلسیم، شیر بادام و غلات غنی شده با کلسیم را به مقادیر زیاد در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنید.
منابع غذایی خوب ویتامین دی هم شامل آبمیوه ها و غلات غنی شده با ویتامین دی، جگر گوسفند، قارچ و ماهی های چرب هستند.
چربی هایی که به طور طبیعی در دانه ها و غذاهای فراوری نشده وجود دارد میتواند باعث کاهش التهاب شوند، استفاده از این چربی های مفید در رژیم غذایی پرکاری تیروئید به تعادل هورمون های تیروئیدی کمک کننده است، چربی های مفید غیر جانوری در رژیم غذایی کم ید که در پرکاری تیروئید استفاده میشود بسیار مهم هستند، از جمله این چربی ها میتوان روغن بذر کتان، روغن زیتون، روغن آووکادو، روغن نارگیل، روغن آفتابگردان، آووکادو، مغز ها و دانه های نمک سود نشده را نام برد.
برخی ادویه ها و گیاهان دارای خاصیت ضد التهابی هستند و برای محافظت و متعادل کردن عملکرد تیروئید کمک کننده اند، با اضافه کردن ادویه های زردچوبه، فلفل سبز و فلفل سیاه علاوه بر بهبود طعم غذا به افزایش محتوای آنتی اکسیدانی غذای خود نیز کمک کنید.
مصرف زیاد غذاهای غنی از ید و غذاهای غنی شده با ید مثل نمک ید دار میتوانند سبب افزایش فعالیت تیروئید و پرکاری تیروئید شوند، همچنین شواهدی وجود دارد که در افراد با تیرودید پرکار میتواند سبب وخیم تر شدن وضعیت ایشان شود.(۲۳)
یک قاشق چای خوری نمک ید دار در حدود ۲۸۴ میکروگرم ید برای شما فراهم میکند، غذاهای دریایی بیشترین میزان ید را دارند، فقط در حدود ۱ گرم جلبک دریایی در حدود ۲ میلی گرم ید دارد، میزان توصیه شده ید برای افراد عادی در ۱.۱ میلی گرم در روز است، در رژیم کم ید کع در بیماران با پرکاری تیروئید تجویز میشود این مقدار باید حتی کمتر از این عدد باشد، بنابر این از مصرف بیش از اندازه غذاهای دریایی در رژیم پرکاری تیروئید خودداری کنید.
علاوه بر غذاهای دریایی باید از مصرف غذاهای زیر نیز برای کاهش ید دریافتی خوددرای کنید:
شیر و لبنیات، پنیر، زرده تخم مرغ، نمک ید دار، آب ید دار شده، برخی رنگ های غذایی حاوی ید، برخی داروها نیز مثل آمیودارون، شربت ضد سرفه، مکمل های گیاهی دارای ید هستند که برای استفاده از این مواد با متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
نیترات که به عنوان یک ماده شیمیایی در برخی مواد غذایی وجود دارد میتواند سبب شود که غده تیروئید شما بیش از اندازه ید را جذب کند و این مسئله سبب افزایش فعالیت تیروئید و پرکاری تیروئید میشود، نیترات به طور طبیعی در برخی مواد غذایی وجود دارد، در غذاهای فراوری شده نیز نیرات به صورت دستی اضافه میشود، بنابر این در رژیم پرکاری تیروئید بهتر است از مصرف زیاد مواد غذایی نظیر غذاهای گوشتی فراوری شده(سوسیس، کالباس و ...) و سبزیجاتی که در پرورش آنها از کودهای نیتراته استفاده شده خودداری کنید.(۲۴)
در برخی افراد مصرف گلوتن میتواند با افزایش التهاب منجر به آسیب به غده تیروئید و پرکاری تیروئید شود، حتی اگر نسبت به گلوتن حساسیت یا عدم تحمل ندارید محدود کردن گلوتن در رژیم پرکاری تیروئید میتواند به شما کمک کند، برای بررسی وجود گلوتن در مواد غذایی بسته بندش شده میتواند برچسب محتویات آن را بررسی کنید، معمولا مواد غذایی که در ترکیبات آنها از گندم، جو، مخمر آبجو، مالت و چاودار و چاودم استفاده شده باشد حاوی گلوتن هستند.(۲۵)
با وجود اینکه سویا دارای ید نیست اما شواهدی نشان میدهد که مصرف سویا در رژیم پرکاری تیروئید میتواند سبب تداخل با درمان بیماری داشته باشد، مصرف غذاهای حاوی ترکیبات سویا مثل شیر سویا، سس سویا، توفو و ... را قطع و یا محدود کنید.(۲۷)
غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین مثل قهوه، چای، نوشابه های گاز دار و شکلات در رژیم غذایی پرکاری تیروئید میتوانند علائم پرکاری تیروئید را تشدید کنند و منجر به افزایش اضطراب، عصبانیت، تحریک پذیری و افزایش ضربان قلب شود.
اگه مصرف این مواد غذایی که در آنها کافئین وجود دارد سبب تاثیرات گفته شده در شما میشود احتمالا نیاز است تا مصرف این مواد را در برنامه غذایی پرکاری تیروئید محدود یا حذف کنید، میتوانید از دمنوش های گیاهی دیگر برای استفاده در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنید.
ابتلا به پرکاری تیروئید همیشه قابل پیشگیری نیست اما قابل درمان است، در صورت داشتن هرکدام از علائم پرکاری تیروئید به پزشک و متخصص تغذیه خود برای پیگیری وضعیت خود از جمله تنظیم رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید مراجعه کنید.
با متخصص تغذیه خود در مورد تغییرات مورد نیاز کوتاه مدت و بلند مدت در رژیم غذایی پرکاری تیروئید مشورت کنید، رژیم غذایی مناسب میتواند عملکرد غده تیروئید شما را تنظیم کند و از بدن شما در برابر عوارض پرکاری تیروئید محافظت کند.
سعی کنید بیشتر از غذاهای خانگی در رژیم غذایی پرکاری تیروئید استفاده کنید و از غذاهای رستورانی و غذاهای آماده کمتر استفاده کنید.
اگر شما یک رژیم کم ید دریافت کنید احتمالا با کمبود دریافت ویتامین دی و کلسیم مواجه میشید و نیاز هست تا با مشورت متخصص تغذیه خودتون از مکمل ویتامین دی و کلسیم به همراه رژیم کم کاری تیروئید استفاده کنید.
در مورد محدودیت های رژیم غذایی هم نیاز نیست خیلی نگران باشید، بسیاری از محدودیت های غذایی در رژیم پرکاری تیروئید موقتی هستند و قسمتی از اونها هم جزو توصیه های یک رژیم غذایی سالم به شمار میرن، پس نیازی به نگرانی در مورد رژیم غذایی پرکاری تیروئید نیست.