بیماری های قلبی عرقی یکی از علل اصلی مرگ و میر در دنیا میباشد. در ایران نیز در حدود ۴۰ درصد از آمار مرگ میر مربوط به بیماری های قلبی عروقی میباشد .مهمترین عوامل بوجود آورنده بیماری های قلبی عروقی عبارتند از: فشار خون بالا، افزایش چربی های خون، بیماری دیابت، اضافه وزن، چاقی، استعمال دخانیات و کم تحرکی. در این میان نقش تغذیه مناسب و داشتن تحرک بدنی در پیشگیری وکنترل این بیماری ها بسیار مهم است.
افزایش این نوع از بیماری ها ناشی از تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت بدنی و مصرف دخانیات میباشد که به دلیل تغییر در شیوه زندگی ناشی از شهر نشینی صنعتی شدن پدید آمده است. امروزه مردم نسبت به گذشته بیشتر غذاهای پرکالری مصرف میکنند و رژیم غذایی پر انرژی دارند، از طرفی تحرک و فعالیت بدنی آنان کمتر شده است. بنابر این یکی از مهم ترین فاکتورها برای جلوگیری از بروز بیماری های قلبی عروقی تغییر رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی ناسالم است.
عوامل موثر در بروز بیماری های قلبی عروقی شامل اختلال در چربی خون، چاقی، فشار خون بالا، استرس های روحی و روانی، کم تحرکی، استعمال دخانیات و رژیم غذایی نامناسب است.
رژیم غذایی برای بیماری قلبی عروقی باید متعادل باشد و از تنوع کافی در هر وعده برخوردار باشد، تعادل یعنی دریافت مواد غذایی و انرژی از طریق رژیم غذایی متناسب با میزان فعالیت و نیاز روزانه فرد باشد. تنوع در رژیم غذایی بیماری قلبی به معنی استفاده از همه گروه های غذایی به میزان مناسب در تغذیه بیماری های قلبی میباشد.
انرژی رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی متناسب با ویژگی های فردی وی اعم از سن، جنس، وزن، وضعیت بیماری و ... تنظیم میشود و برای هر فرد متفاوت است و نمیتوان یک کالری مشخص برای رژیم غذایی بیمار قلبی تعیین میشود.
تنوع رژیم غذایی بیمار قلبی شامل استفاده از گروه های غذایی مختلف شامل لبنیات، غلات، سبزیجات، میوه و پروتئین در وعده های غذایی مختلف است، هر وعده غذایی باید حداقل شامل سه گروه از مواد غذایی گفته شده باشد و یک گروه از سبزیجات به همراه وعده های غذایی حتما مصرف شود.
امکان کاهش سطح چربی های خون بین ۵ تا ۱۰ درصد صرفا با داشتن یک رژیم غذایی مناسب وجود خواهد داشت، به طور متوسط با کاهش هر ۱ درصد از سطح چربی خون به میزان ۲ درصد احتمال خطر بیماری های قلبی عروقی کاهش پیدا میکند، بنابر این داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری قلبی عروقی با میزان چربی مناسب میتواند تا حد زیادی از بروز بیماری های قلبی عروقی جلوگیری نماید.
مصرف بیش از حد مواد قندی و نشاسته‌ای بخصوص قند های ساده مانند برنج، ماکارونی، شیرینی، کیک، شکلات، مربا، عسل و نوشابه ها باعث افزایش وزن، بالا رفتن فشارخون و چربی خون میشود که در نهایت منجر به بروز بیماری‌های قلبی عروقی میگردد. بنابراین باید در برنامه غذایی بیمار قلبی عروقی از مصرف بیش از اندازه آنان خودداری نمود.
در صورت مصرف موادی نظیر برنج در رژیم غذایی سعی شود به تنهایی مصرف نشود و به همراه حبوبات مصرف شود، بجای مصرف برنج سفید از لوبیا پلو، عدس پلو و ... استفاده کنید.
به جای استفاده از شیرنی ها و شکلات ها میتوانید از میوه های تازه و میوه های خشک شده استفاده کنید، توجه داشته باشید که میوه ها نیز دارای قند بالا میباشند و نباید در مصرف آنها در رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی زیاده روی شود.
به جای استفاده از نوشابه های صنعتی از آبمیوه های طبیعی استفاده کنید.
از مصرف زیاد قند و شکر به همراه چای و یا در رژیم غذایی بیمار قلبی عروقی خودداری شود.
در نهایت توجه داشته باشید که مصرف موادی نظیر خرما، کشمش و ...باعث افزایش انرژی دریافتی و نهایتا چاقی خواهد شد که چاقی خود یکی از عوامل افزایش ریسک فاکتور بیماری های قلبی عروقی است و شما میتوانید با کاهش وزن اثر آن را ختثی کنید.
مصرف نمک در رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی باید در کمترین میزان مجاز باشد. افرادی که نمک بیشتری در رژیم غذاییشان مصرف میکنند فشار خون بالاتری هم خواهند داشت، سدیم موجود در نمک خوراکی باعث افزایش فشار خون میگردد. حداکثر میزان مجاز مصرف نمک در رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی ۵ گرم است که معادل یک قاشق چای خوری نمک میباشد. برای کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی باید میزان مجاز نمک روزانه را در ابتدای روز جدا کنیم و تا انتهای روز از مصرف نمک بیشتر خودداری نماییم.
برای طعم دار کردن غذاهای مصرفی میتوانید از آب مرکبات، آب غوره بدون نمک، ادویه جات و سبزیجات معطر استفاده نمایید.
در صورت بالا بودن فشار خون ممکن است نیاز باشد محدودیت بیشتر سدیم در رژیم غذایی اعمال شود، به همین باید برچسب های روی مواد غذایی چک شود تا میزان سدیم آنها بررسی شود. به طور کلی توصیه های زیر را برای کاهش دریافت نمک در رژیم غذایی بیماری قلب و عروق باید رعایت کنید:
فیبر ها ترکیباتی هستند که در دیواره سلول های گیاهان مثل سبزی ها، میوه ها، سبوس، غلات کامل، حبوبات و مغز ها وجود دارند. مصرف فیبر ها خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهند.
فیبر های غذایی شامل دو نوع فیبر های محلول و فیبر های غیر محلول میباشند، فیبر های نامحلول مانند سبوس گندم در دفع سموم روده فعالیت دارد و مصرف آن در رژیم غذایی به کاهش خطر سرطان روده و پستان و کاهش برخی بیماری های باکتریایی و کاهش یبوست میشود.
فرم محلول فیبر غذایی در آب قابل حل بوده (مانند پکتین) و با تغذیه باکتری های روده و بر اثر تخمیری که بر روی آنها صورت میگیرد موادی تولید میشود که این مواد در ابتدا اینکه سلول های روده بزرگ را تغذیه میکنند و منجر به بهبودی سلول های آسیب دیده روده میشوند و در نتیجه از بروز سرطان های روده ای جلوگیری میکنند، همچنین پس از جذب میتوانند در کبد باعث کاهش تولید کلسترول شود.
بهتر است در رژیم غذایی از هر دو فرم محلول و نامحلول فیبر استفاده شود. بهترین منابع فیبر در رژیم غذایی شامل جو، گندم کامل، برنج قهوه ای، نخود، لوبیا، کدو، سیب، گلابی و ...میباشد.
مطالعات نشان دهنده این موضوع است که مصرف فیبر های غذایی در رژیم غذایی باعث کاهش ریسک بیماری های قلبی عروقی در افراد میشود.
مطالعات و تحقیقات زیادی در زمینه مصرف میوه و سبزی در رژیم غذایی و کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی وجود دارد، میوه ها و سبزیحات به علت داشتن محتوای ویتامینی و معدنی بالا و همینطور آنتی اکسیدان های زیاد در جلوگیری از بیماری های قلبی موثرند. آنتی اکسیدان ها از چسبیدن کلسترول به دیواره رگ های خونی جلوگیری میکند، میتوان بیشتر تاثیر مصرف میوه ها و سبزی ها در رژیم غذایی برای جلوگیری از بیماری های قلبی عروقی را ناشی از محتوای آنتی اکسیدانی آن دانست، زیرا هنوز شواهدی مبنی بر تاثیر مصرف مکمل های غذایی ویتامین و مینرال ها در کاهش خطر این بیماری ها دیده نشده است.
همچنین میوه ها و سبزی ها به علت داشتن پتاسیم بالا به کنترل فشار خون کم کرده و از بالا رفتن فشار خون جلوگیری مینماید.
نکته دیگر در مورد مصرف میوه و سبزی در رژیم بیماران قلبی عروقی استفاده از سبزی های برگ تیره است، این سبزی ها به علت داشتن محتوای اسید فولیک بالا موجب پایین آمدن سطح هموسیستئین در خون میشوند، هموسیستئین یکی از عوامل خطر برای افزایش بیماری های قلبی عروقی میباشد.
در رژیم تغذیه برای بیماران قلبی عروقی باید حداقل سه واحد از سبزیجات و ۲ واحد از میوه های تازه استفاده شود. سعی کنید در مصرف میوه ها وسبزی ها تنوع را رعایت کنید و از انواع مختلف آن در رژیم غذایی خود استفاده نمایید.
در برنامه روزانه غذایی خود از سبزی ها یا انواع سالاد(کاهو، کلم، گوجه، خیار، هویج، فلفل و ...) استفاده کنید.
از میوه های تازه به عنوان میان وعده استفاده کنید، به جای تنقلات کم ارزش سعی کنید از خشکبار و سبزیهای تازه مثل هویج و خیار به عنوان میان وعده ها استفاده نمایید.