در بین یک ماه پس از بارداری ساختارهای ریوی قابل تشخیص میشوند. دستگاه تنفسی در طی بارداری و کودکی رشد
نموده و بالغ میشود. تقریبا پس از ۲۱ سالگی هیچ آلوئول (کیسه های هوایی در ریه) جدیدی تولید نمی شود. با افزایش سن، مویرگ های ریوی
کاهش یافته و ریه ها انعطاف پذیری خود را از دست میدهند.
تبادل گاز ها وظیفه اصلی دستگاه تنفسی است. ریه ها بدن را قادر میسازند اکسیژن مورد نیاز را برای نیازهای متابولیکی خود تامین و دی اکسید کربن تولید شده در اثر این فرآیند را دفع نمایند. برای تامین اکسیژن و مواد مغذی به تمام بافت ها،
سلامتی اعصاب، خون و لنف مورد نیاز است. ریه ها همچنین به عنوان فیلتر عمل نموده و هوای دمی را مرطوب و گرم
می کنند. ریه ها چندین عملکرد متابولیک نیز دارند. به عنوان مثال، ریه ها سورفاکتانت سنتز نموده و تعادل اسید و باز
را تنظیم میکنند و یا اسید آراشیدونیک سنتز میکنند.
در دوران زندگی و از جنینی تا زمان تولد و بلوغ و بزرگسالی سیستم تنفسی با تغذیه در هم تنیده شده اند، سیستم تنفسی سالم بدن را قادر میسازد اکسیژن مورد نیاز برای تامین درخواست های سلولی، انرژی از درشت مغذی ها را تامین کند و فراورده های متابولیک مثل دی اکسید کربن را دفع کند.
رژیم غذایی مطلوب رشد و تکامل مناسب اندام های تنفسی را ممکن میسازد، تغذیه مطلوب در طول زندگی تکامل آناتومیک و عملکرد فیزیولوژیک سیستم تنفسی را ارتقا میبخشد.در مجموع داشتن رژیم غذایی مناسب و متابولیسم مناسب مواد مغذی برای تشکیل، تکامل، رشد، بلوغ و حفظ سلامتی ریوی و فرایند های مرتبط در طول زندگی ضروری است.
اثرات تغذیه و رژیم غذایی مناسب بر سلامت دستگاه تنفسی در مطالعات زیادی به اثبات رسیده، به طور مثال مصرف انواع ویتامین های آنتی اکسیدان، ویتامین آ و سلنیم تاثیر مثبتی بر عملکرد مناسب ریه دارند. رنگدانه هایی که در سیب، پیاز، پرتقال ، توت و انگور قرمز یافت میشوند موجب حفظ سلامتی ریه میشود. ویتامین D به عمبکرد سالم ریه کمک میکند، ویتامین E موجب پاکسازی عفونت از دستگاه تنفس فوقانی میشود. مصرف ویتامین های آنتی اکسیدان، اسیدهای چرب ضروری، سدیم یا منیزیوم موجب تسکین علائم آسم و یا انسداد مزمن ریوی (COPD) میشود، مصرف منابع اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی سالمون، گردو، زیتون و روغن بذر کتان میتواند مسیر های هوایی ملتهب را تسکین دهد.
موادغذایی آنتی اکسیدانی می توانند بافتهای ریه را از آسیب های اکسیداتیو محافظت نمایند. سوء تغذیه اثر معکوسی
بر ساختمان، الاستیسیته، عملکرد ریه، قدرت تحمل ریه ها و کنترل تنفسی دارد.
به عنوان مثال کمبود پروتئین و آهن باعث کاهش هموگلوبین و در نتیجه کاهش ظرفیت انتقالی اکسیژن می شود. پایین بودن میزان کلسیم ، منیزیم، فسفر و پتاسیم
خون عملکرد عضله تنفسی را در سطح سلولی کاهش می دهد. سوتغذیه همچنین موجب افزایش ریسک بروز عفونت های تنفسی در افراد مستعد می شود.
کمبود آلبومین در خون میتواند موجب ادم ریه شود، شود. بافت پیوندی محافظ ریه ها از جنس کلاژن هستند که برای عملکرد خود به ویتامین C
نیاز دارند. همچنین موکوس طبیعی موجود در مجاری هوایی ماده ای متشکل از آب و پروتئین قند ها و الکترولیتهاست.
ارتباط بین سوء تغذیه و بیماری تنفسی از مدتها قبل شناخته شده است. سوء تغذیه اثر معکوسی بر ساختمان، خاصیت کشسانی، عملکرد ریه، توده عضلانی تنفسی، قدرت و تحمل ریه ها، مکانیسم های دفاعی ریه ها و کنترل تنفس دارد. به
عنوان مثال کمبودهای پروتئین و آهن منجر به کاهش میزان هموگلوبین میگردد که این امر نیز به نوبه خود باعث
کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون میشود. پایین بودن سایر مواد معدنی نظیر کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم
عملکرد عضله تنفسی را در سطح سلولی کاهش میدهد.
زمان ابتلا به سوء تغذیه در ظهور علائم آن موثر است. سوء تغذیه زودهنگام موجب کاهش اندازه سیستم تنفسی
اما متناسب با سایر اندامهای بدن میشود در حالی که سوء تغذیه تاخیری باعث کاهش اندازه ریوی در مقایسه با اندازه
سایر اندامهای بدن میشود. همچنین تحقیقات انسانی و حیوانی اثبات کردهاند که سوء تغذیه در دوران رشد جنینی
آسیب رسان است. عدم کفایت پروتئین در دوران
رشد موجب کاهش سنتز کلاژن و الاستین شده و تغییراتی در خاصیت کشسانی ریه ایجاد میکند.
سوء تغذیه همچنین حساسیت سیستم تنفسی را به عفونت افزایش داده و به طور ویژه باعث تغییر مکانیسم
دفاعی سیستم تنفسی می شود. همچنین اغلب بیماران سوءتغذیه ای به علت تضعیف ماهیچه ها و در نتیجه عدم وجود سرفه موثر جهت
بیرون راندن خلط و تمایل زیاد آلوئولها برای کلاپس بر روی هم (خوابیدن کیسه های هوایی روی هم) به عفونت تنفسی نیز مبتلا میشوند.
انرژی مورد نیاز در بیماری های ریوی به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. همچنین سیستم هضم و جذب، گردش خون
و ذخیره مواد مغذی، با مشکل مواجه می شود.
بیماران ریوی اغلب به دلیل شرایط خاص خود بیشتر در معرض سوء تغذیه قرار دارند از جمله مهمترین علل
سوء تغذیه در این بیماران عبارتند از: تنفس سریع و هوا بلعی، آنمی (کاهش ظرفیت حمل اکسیژن)، بی اشتهایی ناشی
از بیماری مزمن، کمبود اکسیژن در سطح سلولی، ضعف مزمن، کاهش ایمنی ریوی، کاهش خاصیت کشسانی ریه و سورفاکتانت ریوی، افسردگی
و اضطراب همراه با بی اشتهایی، مشکل در بلعیدن غذا همراه با تنگی نفس، تب، کاهش حرکات دستگاه گوارش،
افزایش متابولیسم، افزایش کار تنفسی، افزایش فعالیت قلبی، التهاب، سرطان ریه، داروهایی که
باعث بی اشتهایی یا حالت تهوع میشوند، کاهش قدرت و مقاومت ماهیچه تنفسی، محدودیت های غذایی، کمبود
انواع ویتامین ها که موجب ضعف ماهیچه ریوی و کاهش یکپارچگی بافت ریوی می شود
در اغلب موارد توصیه میشود این بیماران وعده های غذایی کم حجم و مکرر از طریق رژیم غذایی دریافت کنند. مقدار انرژی توصیه شده برای این بیماران در حدود ۳۰ کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
افزایش چربی در رژیم غذایی بیماری تنفسی این بیماران مناسب است، همچنین چربی های ضد التهاب مثل امگا ۳ برای این بیماران مفید است، از منابع خوب امگا ۳ میتوان به زیتون، بذر کتان، گردو و فندق اشاره کرد.
استفاده از منابع آنتی اکسیدان ها در رژیم غذایی بیمار تنفسی نظیر انار، انگور قرمز و سایر آنتی اکسیدان ها به بهبود وضعیت بیماری کمک زیادی میکند.در بیماران دیسترس تنفسی نیاز به ویتامین A و ویتامین C افزایش پیدا میکند و باید در رژیم غذایی بیماران تنفسی مقدار این ویتامین ها افزایش پیدا کند.
هم سوءتغذیه و هم پرخوری بیش از حد در رژیم غذایی بیمار تنفسی اثرات مضری بر روند بیماری دارد، سوء تغذیه کاهش حجم و قدرت عضلات تنفسی به ویژه دیافراگم را در پی دارد. علاوه بر این سوء تغذیه کاهش پاسخ به درمان و افزایش مرگ و میر در بیماران دیسترس تنفسی در پی دارد.
پرخوری بیش از حد نیز موجب اختلالات کبدی، کبد چرب و افزایش تولید دی اکسید کربن و در نتیجه افزایش کار تنفسی میشود.
در بیماری انسداد مزمن ریه به تدریج راه های هوایی بسته میشود و کشیدن سیگار به این مسئله دامن میزند، حدود ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به COPD وابستگی و یا سابقه مصرف سیگار را داشته اند.
بیماران مبتلا به COPD از کاهش دریافت مواد غذایی در رژیم غذایی و سوء
تغذیه رنج می برند که باعث ضعف عضلات تنفسی، افزایش ناتوانی، افزایش حساسیت به عفونت، و تغییرات هورمونی در
این بیماران می شود.
در این بیماران پس از مصرف مایعات، انرژی کانون توجه اصلی در رژیم غذایی است. حفظ تعادل انرژی برا حفظ پروتئین های بدن در این بیماران بسیار ضروری است. سوء تغذیه یکی از مشکلات اصلی این بیماران می باشد که یکی از دلایل
آن افزایش مصرف انرژی به علت افزایش بار تنفسی می باشد. به طور مثال میزان مصرف انرژی در ریه در حدود ۷۶ تا ۷۲ کالری در روز میباشد که این میزان در بیماران COPD تا ۱۰ برابر افزایش پیدا میکند. این بیماران کاهش وزن زیادی پیدا میکنند که یکی از عوامل خطر مرگ در این افراد میباشد. افزایش وزن در این بیماران مناسب است.
کاهش پروتئین و مواد معدنی مهم مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر با اختلال عملکرد
عضلات تنفسی در این بیماران ارتباط دارد.
در حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از بیماران دچار کمبود آهن و کم خونی هستند که باید منابع غنی از آهن در رژیم غذایی COPD برای بهبود وضعیت بیمار استفاده شود.
مصرف ویتامین D و اسیدهای چرب امگا ۳ در این بیماران میتواند مفید باشد.
رژیم غذایی بیماران COPD باید پر چرب باشد، از این رو بین ۳۰ تا ۴۵ درصد از انرژی بیماران را از چربی ها تامین میکنیم، در بین چربی ها بهتر است از منابع چربی امگا ۳ مثل زیتون و مغز ها و چربی های گیاهی مایع در رژیم غذایی این بیماران استفاده کنیم.
برای جلوگیری از تجزیه بافت های پروتئینی بدن نیاز است تا از ۱۵ الی ۲۰ درصد از گل کالری مصرفی از پروتئین ها تامین شود.
در رژیم غذایی بیماران COPD استفاده زیاد از میوه و سبزی برای بیماران بسیار مهم و حمایت کننده است جهت اطمینان از دریافت کافی انواع
آنتی اکسیدان ها مثل ویتامین های C و E مقادیر بیشتری از میوه های خانواده مرکبات، غلات کامل و دانه ها توصیه میشود. در افرادی که سیگار مصرف میکنند نیاز به ویتامین C بیشتری در رژیم غذایی میباشد.
پیشگیری از کم آبی برای بیماران COPD بسیار اهمیت دارد. در واقع کم آبی باعث غلیظ شدن موکوس
ترشحی و بدتر شدن شرایط بیمار میشود. همچنین اگر بیمار تب داشته باشد نیازمند توجه ویژه به مقادیر مایعات دریافتی
است. قانون کلی مصرف مایعات در رژیم غذایی روزانه فرد ۱ میلی لیتر به ازای هر کالری دریافتی است که تقریبا معادل ۸ لیوان در روز میشود.
مصرف نمک در رژیم غذایی بیمار COPD باید
محدود شود؛ زیرا مصرف زیاد سدیم میتواند منجر به احتباس آب یا ادم گردد که با روند تنفس تداخل می
کند.
آسم نوعی بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی و حساسیت زیاد برونشی است که منجر به انسداد مجاری
هوایی میگردد. و با افزایش پاسخ دهی به تحریکات گوناگون مشخص میشود. در حال حاضر دود سیگار و ژنتیک دو
فاکتور مهم برای آسم و خس خس سینه هستند.
چاقی و اضافه وزن میتواند اثرات درمان با دارو های کورتیکواستروئیدی استنشاقی را کاهش دهد و نیاز است تا فرد کاهش وزن داشته باشد.
در رژیم غذایی آسم باید از انبساط معده در نتیجه وعده غذایی حجیم که منجر به ریفلاکس معده و یا بدترشدن وضعیت آسم میشود جلوگیری کرد.
رژیم غذایی سالم در طی بارداری و کودکی و استفاده از شیر مادر میتوانند خطر آسم را در
کودکی کاهش دهند.پس در خانوادههای مستعد به آسم توصیه میشود نوزادان تغذیه انحصاری با شیر مادر داشته باشند.
در واقع شیردهی حمایت ایمنی را برای نوزادانی که سیستم ایمنی شان نارس است فراهم میکند و به طور نسبی از خس
خس سینه دوران کودکی جلوگیری میکند و هرچه طول دوره شیردهی بیشتر باشد تاثیرات مثبت آن نیز بیشتر است. کاهش مصرف ویتامین
D , E و روی در دوران حامگلی با افزایش شیوع آسم و خس خس سینه در کودکان تا پنج سال رابطه دارد.
رژیم های غذایی کاهش وزن در کودکان چاق مبتلا به آسم کمک به نظر می رسد موجب بهبود کنترل آسم، عملکرد ریه و
بهبود کیفیت زندگی در آن ها شود.
رژیم غذایی بیماران مبتلا به آسم باید متعادل و کم حجم و غنی از پروتئین با کیفیت بالا و ویتامین و مواد معدنی باشد. همچنین دریافتی مایعات این بیماران باید زیاد باشد مگر اینکه با شرایط خاص بیمار تداخل کند. دریافت منابع ویتامین C مانند کلم بروکلی، گریپ فروت، پرتقال، فلفل شیرین، کیوی، گوجه فرنگی،
گل گلم، گلابی، پیاز، پرتقال و توت در رژیم غذایی آسم باید زیاد باشد.
البته بیماران مبتلا به آسم باید مراقب رفلاکس معده خود باشند، رفلاکس میتواند منجر به بدتر شدن وضعیت بیماری شود.