سلیاک یک بیماری
گوارشی خود ایمنی است که
به پرز های روده کوچک آسیب میزند و باعث
اختلال در جذب مود غذایی میشود، افرادی که دچار بیماری سلیاک هستند نمیتوانند وجود پروتیینی به نام گلوتن را در رژیم غذایی خود تحمل کنند و باید یک
رژیم غذایی فاقد گلوتن را مصرف کنند.
در این بیماران در صورت
مصرف گلوتن در رژیم غذایی، دستگاه ایمنی به پرز های روده کوچک که مسئول جذب مواد مغذی هستند حمله میکند و آن ها را از بین میبرد بنابر این بیمار سلیاکی دچار سوء جذب مواد مغذی میشوند.
از آنجا که در سلیاک دستگاه ایمنی فرد به دستگاه گوارش حمله میکند یک
بیماری خود ایمنی است و چون دستگاه گوارش را درگیر میکند میتواند یک
بیماری گوارشی باشد.
سلیاک یک بیماری
ارثی است که در صرت ابتلای اقوام شما ممکن است در شما نیز بروز دهد، زمان بروز بیماری در افراد مختلف متفاوت است، در برخی افراد بیماری در کودکی بروز میکند و در برخی افراد دیگر در بزرگسالی، مشخص شده که
زمان شیردهی مادر تاثیر مهمی بر بروز سلیاک و زمان بروز آن دارد به طوری که هرچه کودک مدت طولانی تری از شیر مادر تغذیه کرده باشد در بروز بیماری تاخیر بیشتری می افتد.
سلیاک ممکن است خود را در شکل های مختلف بروز دهد، در برخی افراد مبتلا به سلیاک ممکن است
علایم گوارشی آشکار شود و در برخی افراد
تحریک پذیری و افسردگی بیشتر شود.
سوء جذب مواد مغذی در بیماران سلیاکی میتواند خو را به گونه های مختلفی بروز دهد و عوارض مختلفی را در پی داشته باشد،
پوکی استخوان، نرمی استخوان، کمبود ویتامین D، کم خونی فقر آهن، تاخیر در رشد و ... از عوارض جانبی بیماری سلیاک کنترل نشده هستند.
تحقیقات نشان داده در حدود ۱۰ درصد از اقوام درجه یک افراد مبتلا به سلیاک به سلیاک پنهان و بدون علامت مبتلا هستند و نیاز به
غربالگری دارند.
سلیاک هرچه زودتر تشخیص داده و درمان شود عوارض جانبی کمتری به جای میگذارد.
در بیماران سلیاک باید
گلوتن از رژیم غذایی حذف شود و یک
رژیم غذایی فاقد گلوتن مصرف شود،
غذاهایی که دارای گلوتن هستند و در افراد مبتلا به سلیاک نباید مصرف شوند به شرح زیر میباشد:
گندم، جو، جو دوسر، چاودار، آرد حاصل از این مواد و کلیه محصولات تولید شده از این مواد مثل انواع نان های مختلف، ماکارونی، بیسکوییت، حلیم، سمنو، کیکی ها و شیرینی ها، زولبیا، بامیه، نان برنجی یا شیرینی کرمانشاهی، گندم بو داده و انواع سبوس های آنها...
ماءالشعیر و نوشیدنی هایی که در تولید آنها از مالت، مخمر آجو و ... استفاده شده است.
جوانه های گندم و جو، نشاسته های حاصل از گندم، راحت الحلقوم ها، مسقطی ها و غذاهای تولید شده از ترکیبات نشاسته گندم.
مواد غذایی آماده و صنعتی معمولا در ترکیباتشان گلوتن استفاده شده است و در استفاده از مواد غذایی آماده حتما باید برچسب ترکیات آن خوانده شود تا در آن گلوتن استفاده نشده باشد،به طور مثال در سوپ های آماده، رب های گوجه فرنگی، انواع سس ها، برخی آب نبات ها و شکلات ها، شیرکاکائو، سوسیس و کالباس، همبرگر، کنسرو ها، مواد غذایی تولید شده در آرد سوخاری و بستنی مواد غذایی هستند که در تولید آنها معمولا گلوتن استفاده شده است.
ترکیبات پایدار کننده، طعم دهنده، امولسیون کننده، قوام دهنده و ... که در صنایع غذایی به کار میروند ممکن است حاوی برخی ترکیبات گلوتن باشند.
در مورد قهوه های باید به برچسب روی قهوه توجه کرد که فاقد گلوتن باشد.
همینطور در مورد پنیر و خامه هم باید به برچس بمواد غذایی آن توجه کرد که درفراهم آوری آن از گلوتن استفاده نشده باشد.
در حال حاضر
برای سلیاک درمانی وجود ندارد و تنها راه کنترل بیماری یک
رژیم غذایی فاقد گلوتن و رژیم غذایی سلیاک است، اساس بهبودی بیماران سلیاکی رعایت یک رژیم غذایی سلیاک
تا آخر عمر است و نیازمند این است که بیمار
در تمامی طول عمر خود رژیم غذایی فاقد گلوتن را مصرف کند.
درمان دارویی به صورت موقت برای کسانی استفاده میشود که دارای
وضعیت وخیم سلیاک باشند و در این افراد از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی میشود تا وضعیت آنها بهبود یابد، در نهایت برای ادامه روند بهبودی در این افراد هم نیاز است که از یک رژیم غذایی سلیاک فاقد گلوتن پیروی کنند.
دوره بهبودی بیماری سلیاک با رعایت کردن
رژیم غذایی فاقد گلوتن به
۳ تا ۶ ماه میرسد تا علایم آن به طور کامل بهبود پیدا کند.
بیماران سلیاکی که
رژیم غذایی سلیاک را رعایت نمی کنند معمولا از علایم
درد شکم، نفخ، گاز روده و اسهال رنج می برند. در مجموع ، این بیماران در صورت عدم رعایت رژیم غذایی سلیاک در معرض خطر بیشتری برای پیشرفت سلیاک ،
احتمال سرطان روده کوچک و تنگی روده کوچک بدنبال التهاب هستند.
رعایت کردن یک
رژیم غذایی بدون گلوتن و عادت کردن به آن نیازمند زمان و صبر است و نیازمند است تا تغییراتی در سبک زندگی فرد ایجاد شود.
وقتی گلوتن از رژیم غذایی فرد حذف میشود به مرور زمان روده بهبود میاید و به حالت طبیعی خود باز میگردد.بیماران مبتلا به سلیاک باید یک سری از
مواد غذایی که دارای گلوتن هستند را از رژیم غذایی خود حذف کنند، با وجود حذف شدن یک سری مواد غذایی از رژیم غذایی سلیاک کماکان میتوان یک رژیم غذایی متنوع را برای ایشان تنظیم کرد، میتوان
آرد برنج، ذرت و نشاسته سیب زمینی را جایگزین آرد گندم و جو در رژیم غذایی کرد.آرد های گندم تصفیه شده که فاقد گلوتن هستند نیز در برخی نانوایی های خاص که صرفا محصولات فاقد گلوتن تولید میکنند موجود است و نیاز نیست بیمار سلیاکی نگران رژیم غذایی خود باشد.
با وجود حذف یک سری از مواد غذایی از
رژیم غذایی سلیاک اما کماکان این افراد میتوانند از تنوع بالایی در رژیم غذایی استفاد کنند.
در گروه غلات
میتوانند از
آرد برنج، ذرت و سویا برای تهیه شیرینی ها و کیک ها استفاده کنند، همینطور محصلاتی که با
نشاسته سیب زمینی تهیه شده در رژیم غذایی سلیاک آزاد است.
مصرف
حبوبات در رژیم غذایی سلیاک مانعی ندارد و بیماران سلیاکی میتوانند از حبوباتی نظیر عدس، نخود، لوبیا، لپه، ماش، باقلا، سویا و آرد و جوانه آنها استفاده کنند.
لبنیات و بویژه
انواع پروبیوتیک آنها در رژیم غذایی سلیاک میتواند مورد استفاده قرار گیرد، ترجیحا لبنیات مصرفی در
رژیم غذایی سلیاک از نوع کم چرب آن باشد.
در مواقعیکه بیمار سلیاکی پس دچار
اسهال میشود
مصرف شیر را در این بیماران
قطع کرده و جایگزین های آن را در رژیم غذایی این بیماران قرار میدهیم.
میوه ها و
سبزی ها و آبمیوه های طبیعی محدودتی در رژیم غذایی سلیاک ندارد و میتوانند از آنها بر اساس میزان مجاز توسط کارشناس تغذیه مصرف کنند.
انواع
گوشت ها و
تخم مرغ،
کره،
عسل،
قند،
شکر،
مربای خانگی،
چای مجاز است و میتواند در رژیم غذایی سلیاک قرار گیرد.
منابع امگا ۳ میتوانند به
کاهش التهاب و تسریع در روند بهبودی بیماری مورد استفاده قرار گیرند. منابع خوب امگا ۳ در رژیم غذایی شامل
زیتون و روغن آن، گردو، ماهی آب آزاد و روغن کلزا هستند.
مصرف
مغز ها در
رژیم غذایی مجاز است، بیماران سلیاکی میتوانند به اندازه تنظیم شده توسط کارشناس تغذیه از مغز ها در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
توجه داشته باشید که
برخی از داروها نیز ممکن است دارای گلوتن باشند.در بیماران بتلا به سلیاک ممکن است نیاز به مصرف برخی مکمل های غذایی همراه با رژیم غذایی باشد، مکمل های رایج مورد استفاده در این بیماران
مثل ویتامین D، کلسیم، آهن و اسید فولیک با نظر پزشک و کارشناس تغذیه میتواند مورد استفاده قرار گیرد.همچنین با تجویز
پزشک یا کارشناس تغذیه از
مکمل امگا ۳ برای کاهش التهاب میتوان در
رژیم غذایی سلیاک استفاده کرد.