اهمیت تغذیه و برنامه غذایی بر کسی پوشیده نیست، اما این اهمیت در کودکان دوچندان میشود، تغذیه مناسب در سال های اولیه زندگی و پس از آن در دوره نوجوانی و جوانی در تمام طول عمر یک فرد اثر گذار است، کودکی که در سنین ابتدایی زندگی از یک رژیم غذایی مناسب پیروی نکرده باشد در بزرگسالی از زندگی با کیفیتی بهره نخواهد برد.
اولین
نقش تغذیه و
رژیم غذایی در کودکان که کاملا مشهود است و خیلی زود خود را نشان میدهد در
رشد کودکان است، در صورت عدم تغذیه مناسب رشد کودک دچار اختلال شده و کودک از نظر جسمی دچار مشکل میشود.آثار
کوتاه مدت رژیم غذایی نامناسب در کودکان بیشتر در
وزن آنها نمایان است به گونه ای که ممکن است کودک
چاق و یا
لاغر باشد. اثر
بلند مدت تر تغذیه و رژیم غذایی بر کودکان تاثیر آن بر
رشد قدی کودکان است، تغذیه نامناسب میتواند موجب اختلال در رشد قدی کودکان شود و از آنجا که این مشکل خود را به سرعت نشان نمیدهد ممکن است پدر و مادر از موضوع تغذیه مناسب برای کودکان خود غافل شده و باعث
کوتاه قدی کودک خود شوند.
تغذیه و رژیم غذایی در کودکان علاوه بر رشد جسمی بر روی
رشد مغزی کودک نیز اثر گذار است، متاسفانه این اثر خود را در بلند مدت نشان میدهد و تاثیر آن به آشکاری اختلال رشد جسمی نیست و
عدم رشد ذهنی در آینده فرد قابل جبران
نیست و بر همه جنبه های زندگی او اثر میگذارد.
در صورت نداشتن یک
برنامه غذایی برای کودک، در اثر کمبود هایی که برای کودک ایجاد میشود از نظر جسمی هم
ضعیف شده و مکررا به
بیماری های مختلف مبتلا میگردد.مشکلات دیگری که کودک در صورت نداشتن رژیم غذایی مناسب با آن رو به رو خواهد شد
کم خونی و
پوکی استخوان و شکنندگی استخوان ها در بزرگسالی خواهد بود.
چنانچه کودک یک برنامه غذایی مناسب نداشته باشد دچار اضافه وزن یا لاغری خواهد شد. تقریبا همان خطراتی که اضافه وزن و یا لاغری برای یک بزرگسال دارد، کودکان را نیز تهدید میکند.هرچند ممکن است این مشکلات تا بزرگسالی
مخفی بمانند اما هر چه کودک مدت زمان زیادی
رژیم غذایی نامناسب داشته باشد احتمال بروز مشکلات طولانیمدت در او بیشتر میشود.
تغذیه صحیح و رژیم غذایی برای کودکان مسئله بسیار مهمی برای فرزندان و والدین آنها است، بنابراین تا جایی که میتوانید
الگوهای غذایی مناسب داشته باشید و به فرزندتان در این مورد آموزش دهید.
در
برنامه غذایی کودکان باید از
۵ گروه غذایی اصلی و جایگزین های آنها استفاده کرد، ۵ گروه اصلی در رژیم غذایی کودکان شامل
سبزیجات،
میوه ها،
لبنیات،
گوشت،
نان و غلات و
چربی ها میباشد.
کودک برای رشد و سایر فعالیت های فیزیکی، مقابله در برابر بیماری های عفونی و رشد کامل ذهنی و جسمی نیاز به
انرژی دارد که با مصرف
مواد قندی،
نشاسته ای (نان، برنج و ...) و
چربی ها (کره و روغن) در رژیم غذایی کودک می توان آن را تامین نمود. کودکانی
فعالیت بیشتری دارند و بیشتر از سایر کودکان بازی میکنند، نیازشان به انرژی بیش از کودکانی است که تحرک کمتری دارند و این نیاز بیشتر باید از طریق رژیم غذایی کودک تامین شود. همچنین کودک پس از بیماری برای جبران وزن از دست رفته و بازسازی بدن نیاز به انرژی بیشتری دارد و نیاز است تا یک رژیم غذایی پر کالری برای کودک استفاده شود.
انسان
بیشترین میزان رشد را در
سنین کودکی و نوجوانی دارد و برای ساخت و نگهداری ماهیچه ها، استخوان ها و سایر بافت های بدن و افزایش قدرت سیستم ایمنی در برابر بیماری ها نیاز به
پروتئین دارد و تنها راه تامین این پروتیین، رژیم غذایی کودک است که می تواند با مصرف
منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، شیر، ماست، پنیر و تخم مرغ و یا
پروتئین های گیاهی مانند حبوبات و غلات در
رژیم غذایی خود این نیاز را برآورده نماید (مانند عدسی و نان، شیربرنج)
کودک در این سنین جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت بدن
ویتامین ها و املاح مختلف را نیاز دارد و با قرار دادن روزانه منابع غذایی حاوی آن ها در رژیم غذایی کودک می تواند نیازهای خود را تامین کند. مانند
ویتامین A که (در مواد غذایی مانند کره، جگر، میوه هایی مثل زردآلو، طالبی، هلو، سبزی های سبز و زرد مانند هویج، کدو حلوایی، اسفناج و جعفری وجود دارد).
ویتامین C (از مهم ترین منابع ویتامینC می توان به مواد غذایی نظیر مرکبات، گوجه فرنگی، جعفری و کلم اشاره نمود).
کلسیم وفسفر درغذاهایی مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی وجود دارد و حتما باید در رژیم غذایی کودک قرار دارده شوند.
ویتامین D را علاوه بر تامین از طریق رژیم غذایی کودک میتوان از طریق قراردادن دست و پا و صورت کودک به طور روزانه ۱۰ دقیقه در برابر
نور مستقیم خورشید تامین کنیم و از منابع غذایی خوب
آهن در رژیم غذایی کودک می توان انواع گوشت قرمز و سفید، انواع حبوبات مانند لوبیا، عدس و سبزی ها مانند اسفناج و جعفری را نام برد.
رژیم غذایی کودک باید در روز حداقل ۵ وعده غذا شامل
سه وعده اصلی و دو میان وعده را شامل شود.
صبحانه در رژیم غذایی کودک مهم ترین وعده غذایی او است و مصرف آن موجب یادگیری بهتر و دقت بیشتر او می گردد. برنامه غذایی کودک را باید طوری تنظیم نمود که صبحانه را با سایر افراد خانواده بخورد تا عادت به صبحانه خوردن دراو ایجاد شود.
میان وعده قرار داده شده در رژیم غذایی کودک باید بین دو وعده اصلی به او داده می شود. از آن جایی که معده کودک کوچک است ولی نیاز او به
انرژی زیاد می باشد، با قرار دادن سه وعده اصلی غذا در رژیم غذایی کودک نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشت که میان وعده در رژیم غذایی تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچ گاه جایگزین وعده اصلی رژیم غذایی کودک نخواهد بود. بنابراین میان وعده های رژیم غذایی کودک بین وعده اصلی به او داده شود به طوری که ۲-۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد. قرار دادن
میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده، نان و پنیر، خرما، بیسکویت، میوه و خشکبار مانند بادام، پسته، گردو، کشمش، توت خشک و... در رژیم غذایی کودک جهت تغذیه او مناسب می باشند. از دادن تنقلاتی مانند پفک، یخمک، چیپس و .... در میان وعده های رژیم غذایی کودک که ارزش تغذیه ای آن ها کم است باید
خودداری نمود زیرا خوردن این مواد غذایی اشتهای کودک برای وعده اصلی رژیم غذایی را کم کرده و باعث می شود تا نتواند غذای اصلی قرار داده شده در
رژیم غذایی کودک را بخورد.
کودک باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودک بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.
بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف کودک ممکن است احساس یاس کند یا والدین عصبانی شوند.
رنگ مواد غذایی مورد استفاده در رژیم غذایی کودک در اشتهای و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد. قرار دادن غذاهایی با رنگ های سبز، نارنجی و زرد در رژیم غذایی کودک برای او جالب است. به عنوان مثال می توان از سبزی های برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی در رژیم غذایی استفاده کرد.
بجای آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی در رژیم غذایی کودک استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندی، رنگ وماده معطر اضافه شده است.
رژیم غذایی کودک باید منظم باشد زیرا غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهای کودک می شود.
خستگی کودک مهمترین عامل از بین بردن اشهای اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود.
دادن وقت کافی به کودک برای صرف غذای قرار داده شده در رژیم غذایی او بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.
قرار دادن غذای یکنواخت و تکراری در رژیم غذایی کودک سبب بیزاری کودک می شود. حتی اگر غذای مورد علاقه کودک، پشت سرهم به او داده شود، کودک از خوردن آن خودداری می کند.
رژیم غذایی کودک باید متنوع باشد. بهتر است غذای جدید که در
رژیم غذایی کودک قرار میگیرد را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد.
بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماری کودک موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن و به هم ریختگی رژیم غذایی کودک می شود.