احتمالا شما هم به پست ها و مطالب مختلفی در شبکه های اجتماعی پیرامون رژیم های لاغری مختلف برخورد کرده اید، ممکن است مطالب مختلفی پیرامون لاغری و کاهش وزن ببینید، شاید کسی از روش جدید کاهش وزن خود تعریف میکند و دیگری به تعریف از یک رژیم غذایی خاص میپردازد.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید از هر ۶ فرد بین ۲ تا ۱۹ سال یک نفر به چاقی مبتلا است و چاقی یکی از معضلات بزرگ جوامع امروزی به شمار میرود.(۱)
هر ساله دانشمندان و متخصصین تغذیه گرد هم می آیند تا موفق ترین رژیم های کاهش وزن در سال قبل را بررسی کنند، رژیم کتو و رژیم گیاهخواری دو رژیم محبوب در سال گذشته برای کاهش وزن بودند و البته این دو رژیم سالهاست که همواره جزو رژیم های پرطرفدار و محبوب برای کاهش وزن قرار دارند.
در ادامه این مقاله به بررسی و مقایسه این دو رژیم محبوب میپردازیم.
رژیم کتو یک رژیم کم کربوهیدرت و پرچرب است، در رژیم کتوژنیک تاکید به مصرف غذاهای پر چرب نظیر لبنبات پر چرب، دانه ها و میوه های روغنی مثل آووکادو و زیتون و مقدار متوسط از پروتئین و کمی کربوهیدرات دارد.
در این رژیم تقریبا گروه زیادی از میوه ها، سبزی ها و غلات محدود میشوند و ترکیبات قندی اصلا نباید مصرف شوند.
در رژیم گیاهخواری پایه و اساس بر اساس مصرف محصولات گیاهی است، در این رژیم ممنوعیت مصرف غذاهای جانوری را داریم و در مقابل بر خلاف رژیم کتو سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات است.
مطالعات نشان میدهد که هر دو نوع رژیم گیاهخواری و رژیم کتو باعث کاهش وزن میشوند، اما چیزی که در مورد این رژیم ها مهم است این مسئله است که هر رژیم چقدر مناسب شما است و چقدر با آن احساس راحتی میکنید تا بتوانید در بلند مدت از آن تبعیت کنید و رژیم خود را ادامه دهید.
بدن انسلن کربوهیدرات و گلوکز را به صورت گلیکوژن ذخیره میکند، گلوکز منبع انرزی مورد علاقه بدن است و ترجیح میدهد که از آن برای تامین انرژی خود استفاده کند، شما یک منبع ثابت انرژی برای تامین سوخت بدن دارید.
بدن شما در ابتدا کربوهیدرات دریافتی از طریق غذا را مصرف میکند و سپس شروع به مصرف گلیکوژن ذخیره شده در بدن مینماید.
وقتی دریافت کربوهیدرات از طریق رژیم غذایی محدود شود بدن گلیکوژن ذخیره شده را مصرف میکند و همزمان با مصرف گلیکوژن ملکول های آب ذخیره شده در گلیکوژن نیز آزاد شده و از بدن دفع میشوند، همین مسئله سببب کاهش وزن سریع بع علت از دست دادن آب بدن میشود.
پس از ادامه دار شدن محدودیت در دریافت کربوهیدرات و در غیاب گلوکز برای تامین سوخت بدن متابولیسم بدن شما از گلوکز به چربی تغییر میکند و وارد حالتی به نام کتوز میگردد.
میزان زیاد چربی در رژیم کتو سبب میشود که شما در این رژیم خیلی احساس گرسنگی نکنید، علاوه بر این بخاطر احساس سیر کنندگی بالایی که چربی و پروتئین دارند سبب میشود در طول روز اشتهای زیادی برای مصرف غذا نداشته باشید و هر زمان و هر مقدار که خواستید بتوانید غذا مصرف کنید.
برخی افراد همزمان با رژیم کتو از روزه داری متناوب نیز استفاده میکنند تا به کاهش وزن کمک بیشتری کند و کاهش وزن سریعتر اتفاق بیوفتد.
برای برخی افراد که از رژیم گیاهخواری تبعیت میکنند این ذهنیت وجود دارد که چون از منابع غذایی گیاهی استفاده میکنند و برنامه غذایی آنها حاوی چربی کم و کالری کمتری است بنابر این هرچقدر که بخواهند میتوانند غذا بخورند و کماکان وزن کم کنند.
در واقع این افراد تا حدودی هم درست فکر میکنند و تحقیقات نشان داده که افراد گیاهخوار عموما لاغر تر هستند و بعلاوه سطح کلسترول پایین تری هم نسبت به سایر افراد دارند.(۲، ۳)
بخاط ماهیت غذاهای مصرفی در رژیم گیاهخواری میزان دریافت و تنوع اکثر ویتامین ها در افراد گیاهخوار بیشتر است،(۴) گیاهخواران به طور متوسط کالری دریافتی کمتری نسبت به افرادی که گیاهخوار نیستند دارند و در نتیجه همین امر میتواند سبب لاغری و کاهش وزن این افراد گردد.
هنگامی که بخواهید به بررسی و مقایسه بین دو رژیم کتو و رژیم گیاهخواری بپردازید احتمالا به این نتیجه میرسید که هر دو رژیم غذایی در لاغری موثر هستند اما اثرات آنها در صورتی که نخواهید سببک زندگی خود را تغییر دهید موقتی است و نمیتواند دائمی باشد.
به سخت ترین قسمت انتخاب رژیم میرسیم، بر اساس نظرات متخصصین رژیم کتو و گیاهخواری را مقایسه میکنیم:
اشلی کمبر متخصص تغذیه دانشگاه ایندیانا میگوید: "زمانی که صحبت از یک رژیم لاغری مناسب میشود من رژیمی را انتخاب میکنم که در بلند مدت قابلیت پیگیری بیشتری داشته باشد و راحت تر بتوان به آن پایبند بود، برخی رژیم های لاغری هستند که برای مدتی شایع میشوند و در کاهش وزن هم موفق هستند اما به علت محدودیت شدیدی که بر روی برنامه غذایی فرد اعمال میکند قابلیت پیگیری در بلند مدت را ندارند و معمولا بسیاری از افراد پس از رسیدن به وزن ایده آل آن را رها میکنند."
دکتر چارلز سلتر متخصص تغذیه در حیطه چاقی از دانشگاه فیلادلفیا میگوید: "شما تنها در حالتی میتوانید در یک برنامه غذایی موفق باشید که بتوانید آن را دنبال کنید، اگر یک رژیم لاغری در بلند مدت قابلیت پیگیری نداشته باشد دیگر مهم نیست که روی کاغذ کدام رژیم بهتر است." "بسیاری از افراد کاهش وزن خود را با رژیم کتو شروع میکنند و در ابتدا هم بسیار موفق هستند، اما از هر ۱۰۰ نفری که به گرفتن رژیم کتو اقدام میکنند ۹۰ نفر از آن خسته شده و آن را رها میکنند، زیرا ادامه این رژیم برای مدت طولانی سخت به نظر میرسد."
کریستف کوشکین یکی دیگر از متخصصین تغذیه مطرح در آمریکا میگوید: "مشکل رژیم کتو چیز هاییست که نباید بخورید، نگرانی من در مورد رژیم کتو بخاطر محدودیت هایی است که در بلند مدت میتواند بر روی نیاز های بدن تاثیر بگذارد، بخصوص اینکه در دریافت غذاهایی با منشا گیاهی محدودیت دریافت داریم. از نظر من رژیم کتو برای کوتاه مدت مناسب است و میتوان از آن برای لاغری در یک مدت کوتاه استفاده کرد، توجه داشته باشید که اگر بیماری یا شرایط خاصی مثل دیابت، کبد چرب و ... دارید حتما قبل از شروع رژیم کتو با یک مشاور تغذیه صحبت کنید." "البته این به این معنی نیست که من برای کاهش وزن طرفدار رژیم لاغری باشم، گرچه گیاهخواری قسمتی از یک سبک زندگی سالم است اما همیشه منجر به کاهش وزن نمیشود. بر اساس تجربه من انتخاب رژیم گیاهخواری برای لاغری باید همراه با تغییر در سایر جنبه های زندگی مثل کاهش استرس، افزایش فعالیت بدنی و ... باشد."
در یکی از مطالعات مشاهده شد افرادی که از رژیم گیاهخواری استفاده میکردند در طول یک سال در حدود ۵ کیلوگرم کاهش وزن نسبت به گروه دیگر داشتند، در این مطالعه محدودیت کالری و یا توصیه به ورزش منظم روزانه نداشتیم.(۵)
در مطالعه ای که روی موش ها صورت گرفت مشاهده شد که رژیم کتو نتایج امیدوار کننده ای از خود در کاهش وزن به جای میگذارد، علاوه بر این تاثیرات مثبتی نیز در بهبود وضعیت دیابت نوع ۲ دارد.
گرچه تا کنون بیشتر مطالعات در مورد رژیم کتو بر روی موش ها صورت گرفته بود اما به لطف محبوبیت رژیم کتو مطالعات انسانی نیز روز به روز در حال افزایش است.(۶)
در یکی از مطالعات که در سال ۲۰۰۹ صورت گرفت مشاهده شد تعداد زیادی از افراد که از رژیم های کم کربوهیدرات مثل رژیم کتو استفاده میکنند معمولا پس از ۶ ماه این رژیم را رها میکنند.(۷)
در یک مطالعه دیگر دیده شد که استفاده از رژیم کتو در کوتاه مدت سبب کاهش وزن میگردد اما این لاغری و کاهش وزن در بلند مدت ادامه دار نخواهد بود.(۸)
یکی از دلایل اینکه کاهش وزن در رژیم کتو ادامه دار نیست مسئله خستگی از رژیم بخاطر محدودیت های شدیدی است که بر روی کربوهیدرات ها اعمال میگردد و فرد بعد از اینکه مقداری کاهش وزن داشت رژیم کتو را رها میکند.
در بررسی های صورت گرفته بر روی رژیم کتو دیده شده که لاغری با رژیم کتو تاثیر بیشتری بر روی توده بدون چربی مثل عضلات گذاشته و باعث تحلیل رفتن آن میشود، در نهایت تلاش های بعدی شما برای کاهش وزن تحت تاثیر قرار میگیرند.
تقریبا همه متخصصین تغذیه دنیا بر این باور هستند که هیچ راه کاهش وزن سریعی وجود ندارد، اگر میخواهید لاغری پایدار داشته باشید و در طولانی مدت کاهش وزن خود را حفظ کنید نیاز به تلاش در بلند مدت دارد.
تغییر عادت ها بسیار سخت است، از آن سخت تر تغییر سبک زندگی و دائمی کردن این تغییر است، بنابر این در این مسیر شما به یک همراه مناسب احتیاج دارید تا به مرور زمان این تغییرات را در سبک زندگی شما اعمال کند. بهترین همراه در تغییر سبک غذایی شما مشاور تغذیه شماست.
علاوه بر این کاهش وزن یک روند بسیار شخصی است، به این صورت که روند لاغری در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و یک رژیم غذایی ثابت برای کاهش وزن برای همه افراد نتیجه یکسانی نخواهد داد.
این مسئله که از یک رژیم غذایی اختصاصی شده برای خودتان استفاده کنید که در آن قابلیت پیگیری در بلند مدت داشته باشید بسیار مهم است، انگیزه شما برای تغییر سبک زندگی و رسیدن به وزن ایده آل با رژیم متناسب با شخص خودتان بسیار مهم تر از نوع رژیمی است که برای لاغری انتخاب میکنید.
دو رژیم معروف و محبوب، رژیم کتو و رژیم گیاهخواری، دو استراتژی غذایی دقیقا در دو نقطه مقابل هم هستند. اما هر دو رژیم به علت تاثیر در کاهش وزن از محبوبیت بالایی برخوردار هستند.
البته در این دو رژیم باید به این نکته توجه داشته باشید که هرچند ممکن باشد به نتایج دلخواه خود برسید اما در صورتی که این روال به سبک زندگی شما تبدیل نشود پایدار نخواهد بود و به وزن قبل باز خواهید گشت.
بسیاری از افراد پس از اینکه رژیم کتو گرفتند در مدت کوتاهی وزن زیادی کم میکنند اما بررسی ها نشان میدهد که این افراد نمیتوانند در بلند مدت از این رژیم تبعیت کنند و بازگشت وزن خواهند داشت.
در مورد رژیم گیاهخواری هم باید گفت در این رژیم افراد صرفا به علت اینکه گیاهخوار هستند کاهش وزن زیادی نخواهند داشت و از طرفی بخاطر محدودیت در مصرف غذاهای جانوری در بلند مدت خسته کننده خواهد بود.
متخصصان تغذیه میگویند بهترین رژیم غذایی رژیمی است که در بلند مدت خسته کننده نباشد و بتوان از آن تبعیت کرد.