اگر شما هم به سندرم روده تحریک پذیر یا همان IBS مبتلا هستید بدانید که تنها نیستید و افراد زیادی در دنیا با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند.
سندرم روده تحریک پذیر میتواند منجر به نفخ، دل درد، اسهال و یا یبوست شود. برای مدیریت بیماری IBS باید رژیم غذایی خود را تغییر دهید، سبک زندگی سالم را در پیش بگیرید و نهایتا برخی از غذاها را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
احتمالا شما هم در مورد اینکه رژیم کتوژنیک میتواند به کنترل و درمان IBS کمک کند شنیده باشید، در این مقاله میخواهیم این مسئله را بررسی کنیم که رژیم کتو چه تاثیری بر روی بیماری سندرم روده تحریک پذیر میگذارد و آیا از نظر علمی میتواند منجر به درمان این بیماری شود یا خیر؟
سندرم روده تحریک پذیر یا IBS یکی از بیماری های گوارشی شایع است که حدود ۱۴% از مردم دنیا را درگیر خود کرده است. علائم IBS شامل نفخ، درد شکم، اسهال و یبوست متناوب است.
هیچ دلیل خاصی تا کنون برای این بیماری کشف نشده و مجموعه ای از عوامل منجر به بروز سندرم روده تحریک پذیر میشوند.
از علت های احتمالی بروز IBS میتوان افزایش حساسیت دستگاه گوارش، سیگنال های شیمیایی از روده به مغز، علل روانشناختی و استرس زیاد، افزایش فعالت سیستم ایمنی، تغییر در فلور باکتریایی روده، ژنتیک، نوع رژیم غذایی، عفونت ها، مصرف برخی از داروها و آنتی بیوتیک ها را نام برد.
درمان IBS بر پایه کنترل رژیم غذایی مناسب برای IBS، مصرف دارو و تغییر سبک زندگی است.
اگر شما به بیماری IBS مبتلا باشید احتمالا متوجه شده اید که مصرف برخی از غذاها علائم بیماری شما را وخیم تر میکند، به همین دلیل در حدود ۷۰ تا ۹۰% از بیماران مبتلا به IBS حذف مواد غذایی محرک میتواند تا حدود زیادی علائم بیماری را برطرف و به درمان بیماری کمک کند.
رژیم غذایی برای درمان IBS معمولا یک رژیم غذایی معمول با دریافت مناسب فیبر و مایعات است که در آن مصرف الکل، نوشیدنی های کافئین دار، غذاهای تند و چرب محدود میشود.
یکی دیگر از رژیم های غذایی موثر در درمان بیماری IBS رژیم FODMAP است، در این رژیم برخی از غذاها که دارای کربوهیدرات های غیر قابل هضم هستند از برنامه غذایی حذف میشوند تا منجر به تشدید علائم IBS نشوند. در این رژیم با حذف برخی از غذاها کمک بسیار زیادی به کنترل علائم بخصوص دل درد و نفخ میشود.
رژیم بسیار کم کربوهیدرات، رژیم بدون گلوتن و رژیم پالئو از دیگر رژیم های غذایی هستند که برای درمان بیماری IBS توصیه میشوند، البته پاسخ بدن هر فرد به هرکدام از این رژیم های غذایی میتواند متفاوت باشد.
رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی بسیار پر چرب و کم کربوهیدرات با مقدار پروتئین متعادل است که الگویی بسیار شبیه رژیم اتکینز دارد.
رژیم کتو در ابتدا برای درمان کودکان مبتلا به صرع که به درمان مقاوم بودند استفاده میشد، رفته رفته با گذشت زمان و افزایش اطلاعات در مورد رژیم کتوژنیک از این رژیم غذایی برای کاهش وزن و یا کنترل قند خون نیز مورد استفاده قرار گرفت.
میزان درشت مغذی ها مثل چربی، کربوهیدرات و پروتئین با توجه به وضعیت هر فرد باید به طور اختصاصی تنظیم شود ولی به طور کلی رژیم کتوژنیک دارای ۷۵% چربی، ۲۰% پروتئین و ۵% کربوهیدرات است.
در رژیم کتوژنیک غذاهایی مثل نان، برنج، ماکارونی، حبوبات، شکر، میوه ها و سبزیجات نشاسته ای محدود میشوند و نباید از آنها در رژیم کتو استفاده کنید.
در عوض میتوانید از غذاهایی چون مغزیجات و دانه ها، خامه، روغن ها، گوشت ها، تخم مرغ و آووکادو یا زیتون استفاده کنید.
با محدودیت شدید کربوهیدرات در رژیم کتوژنیک، متابولیسم شما از مصرف قند ها به مصرف چربی ها تغییر میکند و شما برای تامین انرژی مورد نیاز بدن خودتان از چربی ها استفاده خواهید کرد که به این حالت کتوز گفته میشود.
با وجود معروفیت و محبوبیت بسیار زیاد رژیم کتوژنیک، اما مطالعات در مورد تاثیر رژیم کتو بر بیماری سندرم روده تحریک پذیر چندان زیاد نیست.
در یک مطالعه کوچک ۴ هفته ای مشاهده شد افرادی که تحت درمان با رژیم کتوژنیک قرار دارند میزان درد آنها کمتر شده و عملکرد دستگاه گوارشی آنها بهبود زیادی پیدا کرده است.(۱)
از آنجایی که فلور میکروبی در روده بیماران مبتلا به IBS با انسان های سالم متفاوت است و معمولا یک عدم تعادل بین فلور میکروبی این افراد دیده میشود، تاثیر رژیم کتوژنیک بر بهبود علائم IBS میتواند ناشی از تغییر دادن فلور میکروبی روده این افراد باشد.(۲، ۳)
مطالعات مختلفی نشان میدهند که استفاده از رژیم کتوژنیک تعداد باکتری هایی که از کربوهیدرات ها به عنوان منبع انرژی استفاده میکنند را کاهش داده و از طرفی میزان باکتری های مفید روده را زیاد میکند که نتیجه آن کاهش علائم IBS میباشد.(۲، ۴)
با این حال برخی از مطالعات دیگر نیز خلاف این مسئله را ادعا میکنند و بیان میکنند رژیم کتوژنیک با کاهش باکتری های مفید روده و افزایش باکتری هایی که سبب التهاب میشوند میتواند منجر به بدتر شدن وضعیت بیماری IBS شود.
در حال حاضر نمیتوان با قطعیت در این مورد نظر داد و نیاز است تا مطالعات بیشتری بر روی تاثیر رژیم کتوژنیک بر روی بیماری IBS صورت گیرد.
با وجود برخی نتایج امیدوار کننده در مورد تاثیر رژیم کتوژنیک در درمان IBS اما برای اظهار نظر قطعی نیاز به مطالعات و بررسی های بیشتری است.
هنوز کاملا مشخص نیست که تاثیر مثبت رژیم کتو در درمان IBS ناشی از خود رژیم کتوژنیک است و یا اینکه بخاطر محدود شدن دریافت برخی از غذاهایی است که موجب تشدید بیماری IBS میشوند نظر FODMAPs یا گلوتن.(۵)
بنابر این افراد مبتلا به IBS نباید به رژیم کتوژنیک به عنوان یک درمان قطعی نگاه کنند، از طرفی رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی بسیار محدود است که مصرف بسیاری گروه های غذایی مثل میوه ها، غلات و حبوبات یا قند ها ممنوع است و بنابر این دنبال کردن آن برای بسیاری افراد مشکل است.
در نهایت این مسئله که شما از رژیم کتوژنیک استفاده کنید یا خیر کاملا به شما بستگی دارد و باید ببینید آیا رژیم کتو مناسب شما هست یا خیر، در صورتی که تمایل به استفاده از رژیم کتو داشتید حتما با یک مشاور تغذیه مشورت کنید.
اگر تمایل به دریافت رژیم کتوژنیک دارید باید در مورد مشکلاتی که برای شما ممکن است به وجود بیاورد هم آگاهی داشته باشید.
به عنوان مثال غذاهای چرب میتوانند علائم IBS را در برخی از افراد تشدید کنند، از آنجایی که رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی بسیار پر چرب است ممکن است در شما علائم IBS را به جای بهبود بخشیدن بدتر کند.
بعلاوه اینکه رژیم کتو دارای فیبر محلول بسیار کمی است و از آنجا که فیبر محلول میتواند برخی علائم IBS را کاهش دهد در نتیجه این محدودیت در دریافت فیبر محلول در رژیم کتوژنیک میتواند منجر به تشدید برخی از علائم بیماری شود. برای برطرف کردن این مشکل باید به اندازه کافی از سبزیجات غیر نشاسته ای و مغزیجات و دانه ها در رژیم کتوژنیک خودتان استفاده کنید و یا اینکه از مکمل های فیبر محلول به همراه رژیم کتو استفاده کنید.
افراد مبتلا به دیابت هم حتما باید قبل از گرفتن رژیم کتوژنیک با مشاور تغذیه صحبت کنند، زیرا دریافت ناکافی قند ها در این بیماران میتواند منجر افت قند خون شدید و وضعیت خطرناک کتواسیدوز شود.
هنوز مطالعات در مورد تاثیر رژیم کتوژنیک و بیماری IBS محدود است و نمیتوان با قطعیت در مورد تاثیر رژیم کتو در درمان IBS نظر داد.
با این حال در همین مطالعات محدود هم شواهدی مبنی بر بهبود علائم بیماران مبتلا به IBS و تغییر مثبت در باکتری های مفید روده در این بیماران مشاهده شد.
در برخی از مطالعات هم تاثیرات منفی ناشی از رژیم کتوژنیک بر روی باکتری های مفید روده دیده شده است.
گرچه هنوز رژیم کتوژنیک به عنوان یک درمان برای بیماری IBS تایید نشده است، اما افراد ممکن است آن را برای کنترل علائم بیماری خود مفید بدانند و تمایل به استفاده از رژیم کتو برای سایر مقاصد مثل کاهش وزن یا کنترل قند خون داشته باشند.
اگر شما تمایل جدی استفاده از رژیم کتوژنیک دارید بهتر است که قبل از اقدام به گرفتن این رژیم با یک مشاور تغذیه صحبت نمایید.