تغذیه با شیر مادر بر سلامت نوزاد و مادر شیرده تاثیر گذار است و سبب
بهبودی وضع سلامتی هر دو نفر میشود.
در منابع دینی و مذهبی ما تاکید بر تغذیه نوزاد با شیر مادر شده و توصیه شده
تا دو سالگی شیردهی مادر ادامه داشته باشد.
تغذیه در مادران شیرده موجب
کاهش خطر ابتلای مادر شیرده به
سرطان های پستان، تخمدان و دهانه رحم میشود. همچنین
کنترل بهتر قند خون و
شادابی و برقراری
رابطه عاطفی محکم بین نوزاد شیرخوار و مادر شیرده میشود.
تغذیه نوزاد به طور کامل از شیر مادر موجب بروز
تاخیر در حاملگی مجدد و
کاهش وزنی که در دوران بارداری برای مادر ایجاد شده میشود.
فواید تغذیه با شیر مادر در نوزاد نیز به طور خلاصه شامل موارد زیر میشود:
رشد مطلوب و مناسب جسمی نوزاد در کودکی و تاثیر آن در رشد هنگام نوجوانی و جوانی.
کاهش چشمگیر آمار
مرگ ناگهانی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه میشوند.
ضریب هوشی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه میشوند بالاتر از کودکانی است که تغذیه با شیر مادر ندارند.
هضم شیر مادر برای نوزاد شیر خوار راحت تر است و دستگاه
گوارش بهتری در بزرگسالی خواهد داشت.
تا ۶ ماهگی تمام نیاز های نوزاد شیر خوار از
شیر مادر تامین میشود.
میزان ابتلا به
اسهال و
بیماری های انگلی در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند بسیار
کمتر است.
تغذیه با شیر مادر باعث
کاهش ابتلا به بیماری های مثل
آسم،
اگزما،
آلرژی و بسیاری از بیماری های دیگر میشود.
تغذیه در مادران شیرده از اهمیت بالایی برخوردار است و تاثیر منفی سوء تغذیه و کم غذایی در دوران شیردهی، بر روی
مادر شیرده بیشتر است. مادر شیرده در دوران شیردهی باید غذای دو نفر یعنی خودش و نوزاد شیرخوار را تامین کند.
در صورت تامین نشدن
انرژی مورد نیاز برای مادر شیرده از طریق
رژیم غذایی، نوزاد انرژی مورد نیاز خود را از طریق منابع ذخیره شده در بدن مادر تامین میکند و بدن مادر شیرده دچار کمبود مواد غذایی مختلف و در نتیجه بوجود آمدن مشکلات مختلف برای مادر میشود.
اگر
کلسیم در
رژیم غذایی شیردهی کم باشد مادر دچار
پوکی استخوان میشود، اگر منابع
آهن به اندازه کافی در رژیم غذایی مادر شیرده وجود نداشته باشد مادر دچار
کم خونی شده، کمبود
ویتامین های گروه ب در رژیم غذایی شیردهی
ریزش مو برای مادر شیرده ایجاد میکند، مصرف ناکافی
ویتامین ها در رژیم غذایی شیردهی موجب مشکلات متعدد ناشی از کمبود ویتامین ها
مینرال ها و
پیری پوست
مادر شیرده میشود.
هرچند مصرف
مایعات زیاد در مادران شیرده موجب افزایش شیر دهی نمیشود اما مصرف
مایعات کافی در
رژیم غذایی شیردهی از دهیدره شدن بدن مادر شیرده و کم آبی و بی حالی و کم شدن حجم شیر در مادر شیرده جلوگیری میکند.
مادر شیرده حتی اگر مبتلا به
سوء تغذیه باشد می تواند شیر تولید کند اما باید توجه داشت که در چنین شرایطی
ذخایر غذایی بدن مادر شیرده صرف تولید شیر می شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنی خود و احساس ضعف، خستگی و بی حوصلگی توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت. بنابراین
تغذیه مناسب مادر شیرده در دوره شیردهی و داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای شیردهی برای پیشگیری از سوء تغذیه مادر که هم سلامت مادر شیرده را به خطر می اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می کند حائز اهمیت است.
به طور کلی بسیاری از مشکلاتی که مادران شیرده پس از زایمان با آن مواجه میشوند را میتوان با یک رژیم غذایی مناسب برطرف کرد و مانع بروز مشکلاتی که به علت تغذیه غلط و یا ناکافی بوجود می آیند شد.
با توجه به اینکه تنها محل تامین انرژی و مواد مورد نیاز نوزاد از شیر مادر است پس نیاز است که
شیر مادر از مواد معدنی و مغذی مختلف غنی باشد تا نوزاد شیرخوار دچار کمبود نشود، همانطور که گفتیم در صورت تغذیه نامناسب مادر در دوران شیردهی نوزاد شیرخوار مواد مورد نیاز خود را از
ذخایر مادر تامین میکند، با این وجود در صورتی که سوء تغذیه در
مادر شیرده ادامه پیدا کند بر روی شیر مادر نیز اثر گذاشته و به تبع آن
نوزاد نیز دچار سوء تغذیه میشود.
سوء تغذیه در نوزاد شیرخوار بر روی
رشد جسمی و ذهنی،
هوش،
حافظه،
سیستم ایمنی بدن و همه جنبه های زندگی نوزاد اثر میگذارد از این رو نیاز است که مادر شیرده برای حفظ سلامت خود و داشتن فرزندی سالم و موفق اهمیت ویژه ای برای رژیم غذایی در دوران شیردهی خود قائل باشد.
عدم تغذیه مناسب و سوء تغذیه در مادران شیرده موجب کاهش رشد کافی جسمی ، ضعف جسمی،
کوتاهی قد،
لاغری،
کاهش بهره هوشی، و حتی موجب تاثیر بر
ظاهر و
زیبایی نوزاد میشود.
بعلاوه داشتن یک رژیم غذایی شیردهی خوب و مناسب در مادر موجب افزایش ایمنی بدن نوزاد و مقاومت نوزاد نسبت به انواع عفونت های حاد تنفسی و اسهال و ... در نوزادی و افزایش سطح ایمنی بدن و داشتن یک
سیستم ایمنی قوی در بزرگسالی میشود.
میزان
کلسیم،
آهن،
روی،
مس،
فسفر و
ید در شیر مادر ارتباط مستقیمی با
دریافت غذایی این مواد در
رژیم غذایی شیردهی دارد و نیاز است برای تامین این مواد به طور مناسب و استفاده نکردن از ذخایر بدن مادر، یک رژیم غذایی مناسب و دارای منابع مواد معدنی مختلف رعایت شود.
نیاز مادر شیرده در حدود
۴۰۰ الی ۵۰۰ کالری بیشتر از نیاز او در حالت معمولی است ، این میزان در صورتی است که مادر شیرده دچار چاقی یا لاغری نباشد و دارای
وزن نرمال باشد، چیزی در حدود ۱۰۰ الی ۱۵۰ کالری از انرژی مورد نیاز چربی های ذخیره شده در بدن مادر تامین میشود و باقی مانده آن باید از طریق
رژیم غذایی شیردهی تامین گردد، به همین منظور ما باید یک رژیم غذایی با حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ کالری بیشتر تنظیم کنیم تا این میزان کمبود کالری از طریق
رژیم شیردهی تامین شود، این میزان در
مادران لاغر به چیزی در حدود ۶۰۰ تا ۷۵۰ کالری در رژیم غذایی شیردهی افزایش میباید تا علاوه بر تامین نیاز های مادر شیرده، نیاز نوزاد شیرخوار را نیز تامین کند.البته باید توجه داشته باشید که از انرژی مورد نیاز مادر شیرده در رژیم غذایی شیردهی نباید چیزی کسر شود و در واقع
مادر شیرده نباید رژیم کاهش وزن داشته باشد.مصرف
پروتئین و
لبنیات در رژیم غذایی شیردهی باید بیشتر از رژیم غذایی یک خانم در شرایط عادی باشد، در صورت تامین نشدن این مواد از طریق
رژیم غذایی، ماهیچه ها و استخوان های مادر برای تامین مواد مورد نیاز بدن نوزاد شیرخوار تحیل میرود.
میزان
مایعات در رژیم غذایی مادر شیرده باید کفایت تامین نیاز بدن مادر و نوزاد شیرخوار را کند، حدود
۸ تا ۱۲ لیوان مایعات اعم از آب، دوغ، چای، آبمیوه های طبیعی و... و حتی انواع آش و سوپ ها باید در رژیم غذایی شیردهی مصرف شود.
مصرف
نوشیدنی های کافئین دار مثل قهوه، نوشابه های کولا، شکلات ها و... در
رژیم غذایی شیردهی میتواند سبب
تحریک پذیری،
بی اشتهایی و
کم خوابی نوزاد شود.
رژیم غذایی شیردهی باید شامل پنج گروه اصلی مواد غذایی شامل
میوه ها، سبزی ها، لبنیات، غلات و گروه گوشت ها باشد تا نیازهای مادر شیرده و نوزاد را تامین کند.
از آنجا که میزان
ید در شیر مادر رابطه مستقیم با مصرف
نمک ید دار در
رژیم غذایی شیردهی دارد نیاز است تا به اندازه کافی در رژیم غذایی مادر شیرده نمک یددار وجود داشته باشد.
مصرف زیاد برخی غذاها در رژیم غذایی شیردهی مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه، تربچه و یا غذاهای پر ادویه میتواند روی
طعم شیر اثر گذاشته و باعث عدم تمایل نوزاد شیرخوار به شیر مادر شود.
کاهش وزن در مادر شیرده باید بسیار آهسته صورت گیرد و
رژیم غذایی کاهش وزن گرفته نشود، زیرا مواد حاصل از تجزیه چربی ها در شیر مادر بروز میکند و میتواند بر سلامت نوزاد اثر گذار باشد، به طور معمول بدون داشتن یک رژیم غذایی کاهش وزن هم مادر شیرده دچار کاهش وزن میشود، و کاهش وزن در مادران شیرده بیشتر باید متکی به انجام
فعالیت ورزشی باشد تا گرفتن یک رژیم غذایی محدود از کالری.
برخی نوزادان ممکن است نتوانند برخی از غذاها در رژیم غذایی مادر شیرده
را تحمل کنند، به طور مثال مصرف غذاهایی مثل سیر و پیاز و حبوبات در رژیم غذایی شیردهی ممکن است باعث ایجاد
نفخ و
دل درد و
قولنج در نوزادان شیرخوار شود.بنابر این باید توجه داشت که اگر نوزاد نسبت به غذایی حساس است، آن غذا به مدت سه روز از رژیم غذایی مادر شیرده حذف شود و پس از سه روز به تدریج به رژیم غذایی اضافه شود، در صورت عدم تحمل مجدد نوزاد باید آن ماده غذایی از رژیم شیردهی تا پایان شیردهی
حذف گردد.
برخی غذاهای دیگر که مصرف آن در
رژیم غذایی شیردهی میتواند موجب بروز
نفخ و
دل درد شود شامل شلغم، آلو، زردالو، هلو، هندوانه و برخی سبزیجات است.
گاهی دیده میشود در
زنان ورزشکار شیرده پس از فعالیت بدنی شدید و ورزش به علت ورود
لاکتیک اسید به شیر ،
شیر تلخ شده و نوزاد از خوردن آن امتناع میکند، در این مواقع نیاز است مادر سینه خود را شسته و مقداری از شیر را بدوشد و دور بریزد تا طعم تلخ آن از بین برود.