بیماری سنگ کلیه یکی از رایج ترین بیماری هایی است که به کلیه مربوط میشود و احتمال هرکسی در خانواده و نزدیکان خود حداقل یک بار با این مشکل روبه رو بوده و مشکل سنگ ساز بودن کلیه را داشته است.
با وجود اینکه سنگ کلیه بیماری خوش خیمی است اما گاها میتواند بسیار دردناک بوده و خطر هایی برای فرد به همراه داشته باشد. تجربه های بیماران سنگ کلیه در زمان عود این سنگ بیانگر لحظات بسیاری سختی است که در زمان جابجایی سنگ کلیه یا دفع آن ایجاد میشود.
تغذیه مناسب در سنگ کلیه به راحتی میتواند باعث دفع سنگ های کوچکتر از ۶ میلی متر شود، اما در سنگ کلیه هایی با ابعاد بزرگتر از ۶ میلی متر ممکن است نیاز به شکستن سنگ یا حتی در سنگ های بزرگتر نیاز به جراحی باشد.
نشانه و علامت اصلی سنگ کلیه درد شدید در ناحیه پهلو است که برای تسکین درد از مسکن های قوی از جمله دیکلوفناک، مورفین و پتدین به شکل های مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. البته این درد نباید با درد آپاندیس اشتباه گرفته شود و بنابر این معاینه توسط پزشک بسیار مهم است. به طور معمول در سنگ کلیه ما در ادرار فرد خون هم مشاهده میکنیم، این خون ناشی از آسیب سنگ به مجاری ادرار یا کلیه است.
شایعترین سنگ های کلیه شامل سنگ های کلسیمی، سنگ اسید اوریکی، سنگ سیستین و سنگ عفونی است که با توجه به نوع سنگ کلیه، نوع رژیم غذایی سنگ کلیه نیز متفاوت میشود و مراقبت های غذایی متفاوتی را طلب میکند.
به طور کلی در انواع سنگ های کلیه، بدون توجه به نوع آن باید موارد زیر را در برنامه غذایی درمان سنگ کلیه رعایت کنید:
• مصرف مایعات زیاد و بیشتر از ۸ الی ۱۰ لیوان در روز در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سنگ کلیه.
• دریافت نمک و سدیم در رژیم سنگ کلیه باید محدود شود، غذاهای کنسروی، شور ها و یا مغزیجات نمک سود شده از جمله منابع غنی از سدیم هستند.
• محدودیت مصرف پروتئین ها و بخصوص گوشت قرمز در تغذیه افراد مبتلا به سنگ کلیه توصیه میگردد.
پیش از اینکه توصیه های غذایی در انواع سنگ های کلیه را بیان کنیم باید بدانید که مصرف کدام غذاها ادرار را قلیایی و مصرف کدام ماده غذایی آن را اسیدی میکند. نوع اسیدی بودن یا قلیایی بودن ادرار که ارتباط مستقیم با رژیم غذایی سنگ کلیه دارد، در برطرف کردن سنگ کلیه بسیار مهم است.
♦ رژیم غذایی حاوی کلر و فسفات ادرار را اسیدی میکند. فسفات و کلر در غذاهایی چون گوشت، پنیر و حبوبات به مقدار فراوان یافت میشود و در رژیم هایی که سبزیجات و میوه ها در آن کمتر مصرف شوند میزان اسیدی بودن ادرار افزایش پیدا میکند. نخود سبز، مارچوبه و قارچ کنسرو شده از جمله غذاهای گیاهی ای هستند که فسفات بالایی دارند.
♦ رژیم غذایی حاوی کلسیم، پتاسیم و سدیم ادرار را قلیایی میکند، دقیقا برعکس حالت اسیدی بودن، مصرف زیاد سبزیجات و میوه ها و همچنین مصرف کم گوشت، حبوبات و پنیر باعث قلیایی شدن ادرار میگردد.
اکنون با دانستن این که چه موادی ادرار را قلیایی و چه موادی آن را اسیدی میکنند، رعایت نکات زیر در رژیم غذایی سنگ کلیه ضروری است:
۱. در سنگ های کلیه اگزالات کلسیمی و سنگ های اسید اوریکی که بیشتر سنگ های کلیوی را تشکیل میدهند باید از غذاهایی در رژیم سنگ کلیه استفاده کنیم که ادرار را قلیایی میکنند، بنابر این باید میوه و سبزیجات بیشتری استفاده کنیم و لبنیات، حبوبات و گوشت را محدود کنیم.
۲. اسفناج و قارچ پخته بخاطر میزان پورین و اگزالات بالا از رژیم غذایی سنگ کلیه در همه انواع آنها باید حذف شود.
۳. مصرف مکمل ویتامین C در افراد مبتلا به سنگ کلیه از نوع اگزالات کلسیم باید متوقف شود زیرا سبب افزایش جذب اگزالات میگردد، از آنجایی که در مولتی ویتامین ها معمولا ویتامین C وجود دارد باید آنها را با احتیاط مصرف کنیم و حتما با متخصص تغذیه قبل از مصرف آن مشورت کنیم.
۴. در رژیم غذایی سنگ های اسید اوریکی مقدار گوشت قرمز باید بسیار محدود شود، هرچه میزان گوشت قرمزی در رژیم این عزیزان مصرف شود بهتر است.
۵. مصرف مکمل کلسیم در افراد مبتلا به سنگ کلیه توصیه نمیشود، اما استفاده از منابع غذایی حاوی کلسیم مانعی ندارد، از منابع خوبی که میتوان برای تامین کلسیم استفاده کرد ترکیب ماست و پونه و یا بادام درختی است.
۶. استفاده از مکمل های ویتامین D در بیماران مستعد سنگ کلیه باید از نوع D۳ باشد. فرم D۲ این ویتامین باعث آسیب بیشتر به کلیه های آسیب دیده میگردد.
۷. مصرف مکمل امگا ۳ به کاهش التهاب کلیه کمک میکند و میتوانید به صورت روغن ماهی و تا حدود ۲ میلی گرم در روز به مدت ۳ الی ۴ ماه از آن استفاده کنید.
ایجاد سنگ های کلیه با توجه به نوع آنها به علت های مختلفی ایجاد میشوند، از جمله علت های اصلی در تشکیل سنگ کلیه مصرف اگزالات بالا، مصرف بیش از اندازه برخی از ویتامین ها، استفاده از برخی داروها، عفونت دستگاه ادرار و یا اختلالات ژنتیکی میباشد که با توجه به نوع سنگ کلیه میتوان علت و درمان آن را در پیش گرفت.
از آنجا که اکثر سنگ های کلیوی را سنگ های کلسیمی و اسید اوریکی تشکیل میدهند و راهکار های غذایی بر روی این نوع سنگ ها به خوبی پاسخ میدهند، استفاده از نکات گفته شده در بالا به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه و یا دفع سنگ های کلیه کوچک بسیار کمک کننده خواهد بود.