تغذیه مناسب قبل از دوران بارداری یکی از عوامل کلیدی سلامت کلی مادر باردار و حفظ سلامت جنین است، در هر حال حتی اگر در دوران قبل از بارداری هم از تغذیه مناسبی برخوردار بوده باشید، تغذیه در بارداری نیازمند توجه ویژه ای از جانب شما میباشد.
سوء تغذیه در بارداری میتواند خطرات کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت و حتی بین نسلی را برای مادر و کودک به همراه داشته باشد، از جمله خطرات سوء تغذیه در بارداری میتوان به خطراتی چون کم وزنی جنین یا مرگ جنین در رحم مادر اشاره کرد، و یا حتی در صورت تولد نوزاد، سبب بیماری هایی مثل چاقی ابتلا به دیابت نوع ۲، افزایش فشار خون، بیماری های قلبی، نقص سیستم ایمنی و سایر بیماری های مزمن در سنین نوجوانی و بزرگسالی شود.
بنابر این در هیچ دوره ای بارداری نباید اهمیت تغذیه را دست کم گرفت و نباید نسبت به کم خواری، بیش خواری و بد خواری در دوران بارداری بی تفاوت بود.
تغذیه مناسب در بارداری شامل دو جزء مهم میباشد: ۱) وزن گیری مناسب در بارداری ۲) تامین ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن در بارداری
با توجه به شرایط خاص بارداری، تغذیه در بارداری توجه خاصی را میطلبد، بارداری حدود ۱۴ روز پس از بارور شدن تخمک آغاز شده و دو هفته بعد تکثیر سلول های جنین آغاز میشود.
در هفته های سوم و چهارم تشیل لوله عصبی و تمایز سلولی شروع میشود و در هفته های پنجم و ششم جوانه های چشم و گوش ظاهر شده و به دنبال آن دستگاه تناسلی، کلیه ها، کام و دندان ها شروع به شکل گرفتن میکنند.
دوره بارداری به علت رشد سریع و ایجاد جوانه ها و اندام ها اصلی بدن بسیار مهم بوده و کمبود مواد غذایی یا مصرف غذاهای تراتوژن میتواند خطرات جدی برای جنین به همراه داشته باشد.
الگوی افزایش وزن در بارداری به اندازه میزان افزایش وزن در بارداری اهمیت دارد، به گونه ای که شما در طی سه ماهه اول بارداری باید کمترین مقدار افزایش وزن را داشته باشید (در حدود ۰.۵ تا ۲ کیلوگرم)، در سه ماهه دوم میزان افزایش وزن متوسط است (حدود ۳ تا ۴ کیلوگرم) و نهایتا در سه ماهه سوم بیشترین میزان افزایش وزن را خواهید داشت (حدود ۴ الی ۵ کیلوگرم).
وزن گیری مناسب در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری تضمین کننده سلامت مادر و کودک میباشد.
از اثرات وزن گیری کمتر از حد لازم در بارداری میتوان به کاهش رشد جنین و تولد زودرس، کم وزنی نوزاد در زمان تولد یا حتی مرگ نوزاد، ضریب هوشی کمتر نوزاد، افزایش احتمال ابتلا به بیماری هایی نظیر نقص سیستم ایمنی، دیابت، فشار خون، بیماری های قلبی و چاقی نوزاد در بزرگسالی و همچنین کمخونی های مزمن، ناتوانی در شیردهی و کمبود ذخایر بدن مادر باردار اشاره کرد.
همچنین افزایش وزن بیش از اندازه در بارداری هم میتواند خطراتی چون دشوار شدن زایمان، طولانی شدن زمان زایمان، بالا بودن وزن نوزاد در زمان تولد، برنگشتن وزن مادر به وزن قبل از بارداری و یا ابتلا به بیماری های متابولیک در سنین بزرگسالی و افزایش خطر دیابت، بیماری های قلبی و نقایص مادر زادی کودک اشاره کرد.
به طور کلی میزان افزایش وزن در باردرای باید بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) قبل از بارداری فرد سنجیده شود، به طوری که:
• در مادران لاغر با شاخص توده بدنی کمتر از ۱۸.۵ محدوده مجاز افزایش وزن در بارداری بین ۱۲.۵-۱۸ کیلوگرم است که از هفته ۱۳ بارداری باید هر هفته ۰.۵ کیلوگرم اضافه کنند.
• در مادران نرمال با شاخص توده بدنی ۱۸.۵-۲۴.۹ محدوده مجاز افزایش وزن حدود ۱۱.۵-۱۶ کیلوگرم است که از هفته ۱۳ بارداری به بعد باید هر هفته ۰.۴ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشند.
• در مادران دارای اضافه وزن با شاخص توده بدنی ۲۵-۲۹.۹ مجاز به افزایش وزنی معادل ۷-۱۱.۵ کیلوگرم هستند که از هفته ۱۳ به بعد باید هر هفته ۰.۳ کیلوگرم وزن گیری داشته باشند.
• و نهایتا در مادران چاق با شاخص توده بدنی بالای ۳۰ میزان مجاز افزایش وزن بین ۵-۹ کیلوگرم بوده که از این مقدار باید از هفته ۱۳ به بعد هر هفته ۰.۲ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشند.
البته باید به این نکته مهم توجه داشته باشید که وزن گیری در بارداری در مادران که دارای ۲ یا ۳ جنین هستند متفاوت است و همچنین نحوه محاسبه شاخص توده بدنی در مادران زیر ۱۸ سال به گونه ای دیگر محاسبه میگردد که در این مقاله نمیگنجند.
در صورتی که مادر باردار تغذیه در بارداری مناسبی داشته باشد و وزن گیری او به طور مناسب پیش رود نیازی به مراجعه به مشاور و متخصص تغذیه نیست مگر در حالت های زیر که حتما باید در مورد رژیم غذایی مناسب در بارداری با مشاور تغذیه مشورت نمایند:
• مادران باردار زیر ۱۹ سال
• مادرانی که وزن گیری مناسب (زیاد یا کم) در طی بارداری نداشته اند
• مادران کم وزن (BMI کمتر از ۱۸.۵) یا دارای اضافه وزن و چاق (BMI بیشتر از ۲۵)
• مادرانی که از رژیم های غذایی خاص مثل گیاهخواری پیروی میکنند
• مادرانی که به بیماری های مزمن مثل کم خونی، دیابت، فشار خون، بیماری های کلیوی، کبد چرب و... مبتلا هستند
زنان باردار باید روزانه از ۶ گروه غذایی زیر در رژیم غذایی بارداری خود استفاده کنند:
• نان و غلات
• میوه ها
• سبزیجات
• گوشت و تخم مرغ
• حبوبات و مغزیجات
• شیر و لبنیات
این گروه شامل انواع نان، برنج، ماکارونی، رشته، گندم، جو و ذرت میباشد.
تغذیه در بارداری باید شامل ۷ الی ۱۱ واحد از گروه نان و غلات باشد که البته مقدار آن با توجه به شرایط مادر باردار مثل قد و وزن، تعداد جنین و... متفاوت است.
هر واحد از گروه نان و غلات شامل یک برش ۳۰ گرمی از انواع نان یا نصف لیوان انواع غلات پخته شده مثل برنج یا ماکارونی است.
بهتر است که در تغذیه دوران بارداری از نان های سبوس دار مثل سنگک استفاده کنید و غلات را با حبوبات ترکیب کرده مثل عدس پلو یا ماش پلو و سپس میل نمایید.
میوه ها اهمیت زیادی برای تغذیه در بارداری دارند، این گروه قسمتی از نیاز بدن به ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر را تامین کرده و حاوی فیتوکمیکال ها و آنتی اکسیدان های بسیار مفید برای بدن هستند. مقدار توصیه شده میوه ها برای تغذیه در بارداری ۳ الی ۴ واحد در روز است.
هر واحد از گروه میوه ها تقریبا معادل نصف لیوان میوه خرد شده یا آبمیوه و یا ۲ قاشق غذاخوری میوه خشک شده مثل کشمش یا توت خشک میباشد.
برای مصرف بهتر میوه ها در برنامه غذایی بارداری بجای استفاده از نوشابه های گازدار از آبمیوه ها استفاده کنید و همچنین در میان وعده های مختلف از میوه های تازه و متنوع استفاده کنید تا نیاز بدن به ریز مغذی های مختلف تامین شود.
بعلاوه اینکه در فصول سرد سال میتوانید از میوه های تابستانه خشک شده مثل آلو، هلو، کشمش، انجیر، توت، زردآلو و... استفاده کنید تا تنوع را در مصرف میوه ها رعایت کرده باشید.
گروه سبزیجات شامل انواع سبزیجات برگی (جعفری، کرفس، اسفناج، شاهی، گشنیز و...)، هویج، خیار، گوجه فرنگی، بادمجان، پیاز، تربچه، فلفل و... میباشد. مقدار توصیه شده گروه سبزیجات برای تغذیه در بارداری ۴ الی ۵ واحد در روز است. سبزیجات همانند میوه ها تامین کننده نیاز بدن به ویتامین ها، مواد معدنی، فیبر، فیتوکمیکال ها و آنتی اکسیدان هایی هستند که به افزایش سلامت بدن، کمک به عملکرد صحیح بدن، رشد و تکامل، بهبود زخم ها و مقاومت بدن در برابر انواع بیماری های حاد و مزمن کمک میکنند.
هر واحد از گروه سبزیجات معادل ۱ لیوان انواع سبزیجات خام و یا نصف لیوان سبزیجات پخته میباشد.
در مصرف سبزیجات در تغذیه دوران بارداری به نکات زیر توجه کنید:
• از سبزیجات تازه به صورت روزانه به همراه غذا، سالاد و یا به صورت پخته شده در تغذیه دوران بارداری استفاده کنید.
• سبزیجاتی که به صورت خام در بارداری استفاده میشوند باید به دقت شسته شوند تا حاوی انواع آلودگی های میکروبی نباشند، به همین منظور مراحل گل زدایی، انگل زدایی، ضد عفونی و آبکشی را به طور کامل انجام دهید.
• از قرار دادن سبزیجات در معرض هوای آزاد یا نور خورشید، پختن بیش از حد در ظروف در باز و دور ریختن آب سبزیجات پخته شده بخاطر اتلاف ویتامین های موجود در آن خودداری کنید.
• در مصرف سبزیجات تنوع را رعایت کرده و از انواع مختلف آن در تغذیه در بارداری استفاده کنید.
این گروه شامل انواع گوشت ها (گوشت قرمز، ماکیان و غذاهای دریایی) و تخم مرغ میباشد که از عمده ترین و مهم ترین منابع تامین پروتئین، آهن و زینک مورد نیاز بدن مادر و جنین میباشد که باید در تغذیه در بارداری باید به آنها توجه ویژه ای داشت.
همانطور که میدانید گوشت ها و تخم مرغ را میتوان از بهترین منابع پروتئینی برای تغذیه در بارداری نام برد که تامین پروتئین کافی برای مادر و جنین ضروری است.
مقدار توصیه شده گوشت و تخم مرغ برای تغذیه در بارداری حدود ۴ واحد در روز است که هر واحد معادل ۳۰ گرم انواع گوشت یا یک عدد تخم مرغ میباشد.
توصیه میشود که برنامه غذایی در بارداری حاوی ۲ وعده ماهی در هفته باشد تا به رشد سیستم عصبی و تقویت قوای ذهنی جنین کمک نماید.
در مصرف این گروه به این نکته باید توجه داشته باشید که به طور کامل پخته شوند یا به اصطلاح مغز پخت شده و در مورد تخم مرغ عسلی یا نیم پز نباشد تا از آلودگی های میکروبی پاک شوند.
حبوبات و مغزیجات از عمده ترین منابع مواد معدنی در برنامه غذایی دوران بارداری میباشند. این گروه شامل انواع حبوبات مثل لوبیا، عدس، نخود، ماش، لپه و... و همچنین مغزیجاتی مثل گردو، بادام، بادام زمینی، فندق، پسته و... است.
میزان توصیه شده حبوبات برای تغذیه در بارداری معادل ۲ واحد در روز است که هر واحد برابر با نصف لیوان حبوبات پخته شده و یا ۱/۶ لیوان (حدودا ۳۰ گرم) مغزیجات خام است.
شما میتوانید حبوبات را با ترکیب غلات مصرف کرده و از مغزیجات به عنوان میان وعده در رژیم بارداری خود استفاده کنید.
این گروه شامل انواع شیر، ماست، دوغ، کشک و بستنی میباشد که از منابع خوب کلسیم، فسفر، پروتئین و ویتامین های A و B هستند. میزان توصیه شده از شیر و لبنیات برای تغذیه در بارداری ۴ الی ۵ واحد در روز است.
تامین کلسیم کافی در بارداری برای تامین سلامت و استحکام استخوان ها و دندان ها و ذخیره کلسیم بدن مادر و همچنین ساخت و ساز استخوان ها و دندان های جنین ضروری است.
در دوران بارداری عمده دریافت کلسیم صرف ساخت و ساز استخوان ها و دندان های جنین شده و تنها به مقدار کمی در بدن مادر ذخیره میشود.
اگر مصرف شیر در تغذیه دوران بارداری سبب مشکلاتی چون نفخ و مشکلات گوارشی میشود، مصرف آن را از مقدار کم شروع کرده و با توجه به تحمل مادر مقدار آن را افزایش دهید. در صورت عدم تحمل کامل شیر، از جایگزین های آن مثل ماست، دوغ یا کشک استفاده کنید.
در برنامه غذایی بارداری توصیه میشود که از شیر کم چرب و پاستوریزه استفاده کنید وقبل از مصرف به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه آن را بجوشانید.
هر واحد از گروه لبنیات شامل ۱ لیوان شیر یا ۳/۴ لیوان ماست و کشک، ۲ لیوان دوغ، ۱.۵ لیوان بستنی یا ۲ قوطی کبریت پنیر است.
این گروه شامل انواع روغن ها، چربی ها، قند، شکر، مربا، نوشابه، نمک، مایونز، شکلات، ترشیجات، چای، شور ها و شیرینی ها میباشد که باید به حداقل میزان در رژیم دوران بارداری مصرف شوند.
نکاتی که باید در مورد این گروه از مواد غذایی در برنامه غذایی در بارداری رعایت شود شامل موارد زیر است:
• به جای چربی های جامد از روغن های مایع استفاده کنید.
• حد الامکان از روغن زیتون و کلزا برای پخت و پز استفاده کنید، این روغن ها دارای امگا ۳ بیشتری بوده و به رشد ذهنی جنین کمک بیشتری میکنند.
• نمک مصرف شما برای تغذیه در بارداری حتما باید از انواع نمک ید دار باشد.
• مصرف شیرین کننده های مصنوعی در دوران بارداری تنها به مقدار کم مجاز است.
• از حرارت دادن زیاد غذاها در روغن خودداری کنید، مانند زمانی که یک ماده غذایی را سرخ میکنید.
• بهترین نوشیدنی آب است، بجای نوشابه ها و آبمیوها های صنعتی از آب استفاده کنید.
• در مصرف چای زیاده روی نکنید و از چای کمرنگ در برنامه غذایی بارداری استفاده کنید.
• تا حد امکان از غذا خوردن در رستوران ها و فست فودها خودداری کنید.
برخی از مواد غذایی وجود دارند که اثرات زیانبار آن بر روی سلامت مادر و جنین تایید شده هستند و به همین دلیل شما نباید از آنها در تغذیه دوران بارداری استفاده کنید و یا مقدار دریافت آنها را به بسیار محدود کنید. در ادامه لیست موادی که در تغذیه در بارداری باید محدود شوند را مشاهده میکنید:
• کافئین موجود در قهوه یا نوشابه های سیاه و همینطور تئین موجود در چای اگر در مقدار کم مصرف شوند خطرناک نیستند، اما مصرف زیاد آنها در تغذیه در بارداری میتواند باعث تولد نوزاد کم وزن یا نوزادانی با عوارض عصبی شود.
• انواع دم کرده های گیاهی یا دمنوش ها مثل گل گاوزبان، چای نعنا و... میتوانند باعث اثرات جانبی بر روی مادر و جنین شوند، بنابر این مصرف آنها توصیه نمیشود و یا اینکه با توصیه پزشک باید مصرف شوند.
• کلیه نوشیدنی های الکلی باعث ناهنجاری های جسمی و ذهنی در جنین شده و باید به طور کامل از تغذیه در دوران بارداری حذف شوند.
• استعمال دخانیات میتواند باعث تولد نوزاد کم وزن شود، علاوه بر اینکه مادر باردار نباید دخانیات استعمال کند، باید تلاش داشته باشد که در معرض دخانیات نیز قرار نگیرد.
• غذاهای آلوده مثل سبزیجات، شیر، گوشت های نیم پز، پنیر های نرم، غذاهای مانده در یخچال، سوسیس و کالباس و سایر غذاهایی که به طور کامل پخته یا ضد عفونی نشده باشند میتوانند حاوی باکتری خطرناکی به نام لیستریا باشند که از جمله شناخته شده ترین عوامل سقط جنین است.
• و در نهایت از مصرف هرگونه مکمل و دارو بدون مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه اجتناب کنید.
همانطور که گفته شد وزن گیری مناسب برای مادر باردار بسیار مهم است، وزن گیری در بارداری ناشی از دریافت کافی انرژی از طریق تغذیه در بارداری رخ میدهد، شما انرژی را از طریق درشت مغذی هایی همچون کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها دریافت میکنید. البته این درشت مغذی ها علاوه بر تامین انرژی نقش های بسیار مهم تری را هم در بدن ایفا میکنند که در تغذیه در بارداری باید مقادیر مناسبی از آنها را دریافت کنید.
مقدار انرژی دریافتی از طریق تغذیه در سه ماهه اول بارداری نیاز به تغییر ندارد و افزایش پیدا نمیکند، بنابر این نباید مادران باردار در این سه ماهه مقدار غذای دریافتی خود را افزایش دهند تا باعث چاقی آنها نگردد.
در سه ماهه دوم بارداری حدود ۳۵۰ کالری و در سه ماهه سوم هم حدود ۱۲۰ کالری به تغذیه در بارداری باید اضافه کنیم.
البته باید توجه کرد که افزایش انرژی دریافتی در هر فرد بخاطر تفاوت های فردی، متابولیسم های متفاوت افراد، تعداد جنین، کم وزنی پیش از بارداری، وزن گیری نامناسب طی بارداری و... بسیار متغیر است و اعداد گفته شده به صورت حدودی میباشد و معیار برای دریافت انرژی کافی، وزن گیری مناسب مادر باردار است.
پروتئین نقش بسیار مهمی در رشد، تکامل و انجام صحیح اعمال حیاتی بدن ایفا میکند و همچنین در تشکیل جفت، افزایش خون، حفظ بافتهای بدن مادر، تشکیل مایع آمنیوتیک نقش دارد. کمبود دریافت پروتئین میتواند عوارض زیادی برای مادر و جنین داشته باشد، بنابر این تامین پروتئین مورد نیاز از طریق تغذیه در بارداری بسیار مهم است.
کمبود دریافت پروتئین معمولا با کمبود دریافت انرژی رخ میدهد، البته عدم دسترسی کافی به منابع پروتئین هم یکی دیگر از دلایل کمتر شایع کمبود پروتئین در رژیم غذایی بارداری میباشد.
حداقل پروتئین دریافتی در برنامه غذایی روزانه مادر باردار در نیمه اول بارداری ۰.۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است که در نیمه دوم بارداری به ۱.۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن افزایش پیدا میکند. به ازای هر جنین اضافه باید ۲۵ گرم پروتئین به رژیم غذایی مادر باردار اضافه شود.
از جمله منابع خوب پروتئین میتوان به گوشت های کم چرب، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، سویا و حبوبات اشاره کرد.
چربی ها یکی از اجزای بسیار مهم تغذیه در بارداری هستند و برخلاف باور عموم که چربی ها زیان آور میدانند، مصرف کافی چربی ها در رژیم بارداری بسیار ضروری است.
چربی ها منبع اصلی ذخیره انرژی بدن هستند، در حفظ و نگهداری اعصاب و اندام ها در جای خود تاثیر گذار بوده و اندام ها را از ضربه و شوک حفظ میکنند. علاوه بر این در صورتی که تغذیه در بارداری فاقد چربی باشد، ویتامین های محلول در چربی جذب بدن نمیشوند.
البته نباید در مصرف چربی ها زیاده روی کرد زیرا باعث افزایش وزن شما میگردند، میزان دریافت چربی ها بر اساس انرژی دریافتی شما اندازه گیری میشود و به طور معمول باید حدود ۳۰% از انرژی دریافتی شما از طریق چربی ها تامین گردد.
از آنجا که ترکیب چربی های مختلف متفاوت است، باید در انتخاب چربی مناسب برای استفاده در رژیم بارداری توجه ویژه ای داشته باشید.
مصرف کافی اسید های چرب امگا ۳ و امگا ۶ برای رشد و تکامل مغز جنین، بافت های عصبی و شبکیه چشم اهمیت دارد. از آنجا که روغن های گیاهی رایج مثل روغن آفتابگردان، ذرت و... حاوی مقادیر زیادی امگا ۶ هستند، ما باید توجه خود را بر دریافت امگا ۳ معطوف کنیم.
میزان توصیه شده امگا ۳ برای تغذیه در بارداری روزانه ۲۰۰ میلی گرم است که با مصرف ۱ الی ۲ بار ماهی در هفته تامین میشود. در مادران چاق، سیگاری، پرفشار خون، دارای دیابت و پره اکلامپسی نیاز به امگا ۳ بیشتر میشود.
اگر مادر باردار نتواند ماهی مصرف کنید، استفاده از مکمل امگا ۳ به همراه تغذیه در بارداری توصیه میشود. میزان دریافت امگا ۳ نباید از ۳۰۰۰ میلی گرم در روز تجاوز کند.
منابع خوب چربی عبارتند از مغزیجات، زیتون، روغن زیتون، آووکادو، دانه ها و روغن ماهی.
کربوهیدرات ها منبع اصلی تامین انرژی بدن از طرق تغذیه در بارداری هم برای مادر و هم برای جنین هستند. میزان مصرف کربوهیدرات ها با توجه به انرژی دریافتی متغییر است و مقدار آن در برنامه غذایی بارداری باید حدود ۵۰% از انرژی دریافتی را تشکیل دهد.
مصرف زیاد کربوهیدرات ها سبب افزایش وزن و چاقی مادر باردار میشود، بنابر این در مصرف آنها در تغذیه دوران بارداری زیاده روی نکنید.
کربوهیدرات ها به مقدار زیاد در غلات، حبوبات، میوه ها، لبنیات، سبزیجات نشاسته ای و به مقدار کمتری در سبزیجات غیر نشاسته ای وجود دارند.
میزان نیاز آب و مایعات در بارداری در حدود ۱.۵ تا ۲.۵ لیتر آب در روز است که از طریق نوشیدن آب، چای کمرنگ، آبمیوه ها، آش ها، سوپ و... تامین میشود.
نوشیدن آب به مقدار کافی میتواند از عفونت های ادراری، یبوست و سنگ کلیه جلوگیری کرده و باعث عملکرد صحیح بدن گردد.
• حتما تنوع و تعادل را در دریافت انواع گروه های غذایی در تغذیه دوران بارداری رعایت کنید تا همه مواد مورد نیاز بدن تامین شود.
• از انواع نمک ید دار در طبخ غذا استفاده کنید و غذاهای خود را کم نمک تهیه کنید. قرار دادن نمک در معرض نور خورشید سبب از بین رفتن ید موجود در نمک میشود.
• برای رفع تشنگی بهترین نوشیدنی آب است، پس از آب میتوانید از آبمیوه ها یا دوغ استفاده کنید.
• در صورتی که به برخی از غذاها در رژیم بارداری دسترسی ندارید، از جایگزین های آن استفاده کنید، به طور مثال در صورت دسترسی نداشتن به گوشت از تخم مرغ یا حبوبات به جای آن استفاده کنید.
• در صورت شدید بودن تهوع و استفراغ در دوران بارداری حتما به پزشک مراجعه نمایید.
• حجم کار خود را کاهش داده و به اندازه کافی استراحت داشته باشید، خواب کافی شبانه برای مادر باردار بسیار مهم است.
• در طول روز حتما پیاده روی و فعالیت بدنی کافی داشته باشید و از بی تحرکی جدا بپرهیزید.
• در صورت ایجاد هرگونه عارضه از جمله افزایش فشار خون، ادم و... به پزشک مراجعه نمایید.
• پیشگیری از افزایش وزن بیش از اندازه در بارداری بسیار مهم بوده و باید توجه ویژه ای به این مسئله داشته باشید.
• از انجام ورزش هایی که درجه حرارت بدن را بیش از اندازه بالا میبرد و یا موجب تعریق بیش از حد میشود خودداری کنید.
• از انجام ورزش در روزهای گرم، زمان بیماری و یا در زمان خستگی خودداری کنید زیرا انرژی باید برای انجام فعالیت های روزانه بدن ذخیره گردد.
• از انجام ورزش های سنگین خودداری کنید.