نان یکی از قدیمی ترین خوراکی هاییست که در زندگی بشر وجود داشته و قدمت آن به چندین هزار سال قبل میرسد. امروزه کمتر خانه ای وجود دارد که در سفره آن نان وجود نداشته باشد و یکی از پر مصرف ترین مواد غذایی در ایران است.
تقریبا با هر غذایی که شما فکرش را بکنید نان مصرف میشود و از محبوب ترین و خوش خوراک ترین ترکیبات غذایی در سفره ایرانی است.
نان ها از لحاظ شکل، نوع آرد مصرفی، ترکیبات و... بسیار متفاوت و متنوع هستند و یک بازه وسیع از انتخاب ها را برای شما فراهم میکنند.
از آنجایی که قوت غالب ما ایرانی ها نان است، طبیعی است که نقش بسیار مهمی هم در سلامتی ما داشته باشد.
نان یکی از مهمترین منابع انرژی برای بدن است، از طرفی با توجه به نوع آرد مصرفی در تولید نان و همچنین فرایند تولید آن، میتواند حاوی پروتئین، فیبر، ویتامین ها و املاح مختلف باشد که در بهبود سلامت شما نقش دارند.
بهترین نان برای استفاده در رژیم غذایی انواع از آن است که در تهیه آن از آرد کامل یا آرد سبوس دار استفاده شده است، برخی از آرد ها که با املاح مختلف نظیر آهن یا کلسیم هم غنی شده باشند به افزایش ارزش غذایی آن کمک میکنند.
اما سوال اینجاست که آیا مصرف نان برای همه افراد ایمن است و همه افراد میتوانند هر نوع نانی را مصرف کنند، و یا اینکه هر مقدار نان که بخواهیم میتوانیم مصرف کنیم؟ پاسخ این سوال خیر است.
در ادامه این مقاله به اهمیت انتخاب نان مناسب در بیماری های مختلف میپردازیم:
همانطور که گفتیم قسمت اعظم نان را کربوهیدرات تشکیل داده و حاوی مقدار کمی چربی است. از آنجا که دریافت زیاد کربوهیدرات برای افراد با تری گلیسیرید خون بالا میتواند منجر به افزایش این نوع چربی خون شود بنابر این افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند باید در مورد مصرف زیاد نان احتیاط کنند.
از طرفی وجود فیبر زیاد در رژیم غذایی میتواند از بالا رفتن تری گلیسیرید جلوگیری کند، بنابر این اگر شما از دسته افرادی هستید که چربی خون بالایی دارید بهتر است از نانی استفاده کنید که در تهیه آن از آرد کامل استفاده شده و نان شما سبوس دار باشد.
سبوس نان حاوی مقدار زیادی فیبر بوده و به کنترل سطح تری گلیسیرید کمک کرده و مانع بالا رفتن بیش از حد آن میشود.
اگر شما از بالا بودن تری گلیسیرید رنج میبرید، بهتر است نوع نان خود را تغییر داده و نان های سفید و بدون سبوس را با نان سبوس دار که از آرد کامل تهیه شده جایگزین کنید.
در گذشته تصور بر این بود که افراد مبتلا به دیابت نباید از نان در رژیم غذایی خود استفاده کنند. اما امروزه ثابت شده که مصرف نان به اندازه مشکلی برای افرادی دیابتی ایجاد نمیکند و این افراد هم میتوانند از انواع نان بهره ببرند.
به طور کلی افراد مبتلا به دیابت میتوانند حدود ۵۰% از انرژی دریافتی خود را از کربوهیدرات ها تامین کنند که در این بین نان نقش ویژه ای دارد.
از آنجا که توصیه همه متخصصین تغذیه این است که افراد مبتلا به دیابت از غذاهایی با شاخص گلایسمی پایین (شاخصی که نشان میدهد هر ماده غذایی پس از مصرف چه مقدار قند خون را افزایش میدهد) استفاده کنند، در مصرف نان هم باید این مسئله در نظر گرفته شود و از نان هایی استفاده شود که شاخص گلایسمی کمتری دارند.
شاخص گلایسمی عددی بین ۱ تا ۱۰۰ است که هرچه این عدد به ۱۰۰ نزردیک تر باشد قند خون شما را مقدار بیشتری بالا میبرد. (شاخص گلایسمی برای شکر ۱۰۰ میباشد).
بررسی ها نشان میدهند که نان گندم سیاه بیشترین شاخص گلایسمی را در بین نان ها دارد، پس از آن نان سفید و نان جو بیشترین اثر را در افزایش قند خون دارند، به ترتیب نان همبرگری، نان باگت، نان گندم، نان تست و نان سبوس جو دو سر شاخص گلایمسی کمتری دارند.
بنابر این بهترین نان برای افراد دیابتی را میتوان نان سبوس جو دو سر دانست.
از طرفی دیگر نحوه پخت نان هم در میزان اثر گذاری آن بر قند خون موثر است و در برخی نان ها مدت زمان پخت و درجه حرارت پخت نان بر شاخص گلایسمی آن اثر میگذارد.
نکته مهمی که در تهیه نان برای افراد دیابتی باید در نظر گرفت این است که باید طعم نان به گونه ای باشد که مطلوب بوده و قابل مصرف در همه افراد باشد، به همین دلیل ترکیب انواع آرد های مختلف میتواند گزینه مناسبی برای تهیه نان مناسب برای افراد مبتلا به دیابت باشد. به عنوان مثال ترکیب ۷۵% آرد گندم با ۱۵% سبوس و ۱۰% چاودار یک ترکیب مناسب برای کاهش بار گلایسمی نان است و یا ترکیب ۸۰% آرد جو و ۲۰% آرد گندم با پخت در دمای کم و زمان طولانی میتواند شاخص گلایسمی نان را کاهش دهد.
در نتیجه اگر شما علاقه زیادی به مصرف نان دارید بهتر است در نوع نان انتخابی خود دقت بیشتری به خرج داده تا تاثیرات مثبتی بر روی سلامتی و بیماری شما بگذارد.
سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که سلول های سیستم ایمنی بدن تحت تاثیر عوامل خارجی به سلول های پرز روده حمله کرده و آنها را از بین میبرند.
عامل اصلی تحریک سلول های ایمنی بدن گلوتن (نوعی پروتئین که در برخی غلات وجود دارد) است. بنابر این حذف این پروتئین از رژیم غذایی بیماران مبتلا به سلیاک میتواند بیماری آن ها را بهبود بخشیده و علائم بیماری را برطرف کند. البته اکثر این بیماران باید در تمام طول عمر خود مصرف گلوتن را محدود کرده و از خوردن غذاهایی که گلوتن دارند خودداری کنند.
یکی از اصلی ترین غذاهایی که حاوی گلوتن است و در رژیم غذایی بیماران سلیاکی نباید مصرف شود نان است، اما امروزه به لطف پیشرفت تکنولوژی میتوان گلوتن را از آرد غلات جدا کرد و از آرد بدون گلوتن نان مناسب برای بیماران سلیاکی تهیه کرد.
البته جایگزین های دیگری هم برای نان گندم در افراد مبتلا به سلیاک وجود دارد که از جمله آنها میتوان به نان چاودار، برخی نان های تخمیری، نان ذرت، نان جوانه ها، نان حبوبات، نان سیب زمینی و... اشاره کرد که در ترکیبات آن گلوتن وجود نداشته و مصرف آن برای بیماران مبتلا به سلیاک کاملا ایمن است.
نکته مهمی که در تهیه نان بدون گلوتن برای بیماران سلیاک باید به آن توجه داشت این است که محیط پخت اینگونه نان ها باید از محیط پخت نان معمولی جدا باشد تا هرگونه احتمال وجود گلوتن در نان ها به صفر برسد.
بنابر این باید به برچسب بدون گلوتن در نان توجه کرده و یا از نانوایی هایی نان خود را تهیه کنید که به صورت اختصاصی نان مناسب برای بیماران مبتلا به سلیاک را پخته و فراهم میکنند.
کم کاری تیروئید یکی دیگر از بیماری هایی است که بسیار شایع است. در این بیماری به علت کاهش عملکرد غده تیروئید، تولید هورمون های تیروئیدی کاهش یافته و از آنجا که این هورمون ها مسئول اصلی تنظیم سوخت و ساز بدن هستند متابولیسم کاهش پیدا میکند. از طرفی بخاطر کاهش متابولیسم برخی افراد مبتلا به این بیماری دچار کاهش حرکت دستگاه گوارش و یبوست میشوند. بنابر این بهترین نوع نان برای این افراد که هم یبوست را کاهش دهد و هم از افزایش وزن بیش از حد این افراد بخاطر سوخت و ساز پایین جلوگیری کند نان کامل سبوس دار است که بخاطر فیبر بالا مانع یبوست شده و از جذب سریع قند و افزایش چربی شکم و پهلو جلوگیری میکند.
یکی از علت هایی که باعث اختلال عملکرد تیروئید میشود بیماری خود ایمنی است که در آن سلول های ایمنی در اثر تحریک ناشی از وجود گلوتن در بدن به سلول های تیروئیدی حمله ور میشوند و برخی از این سلول ها را از بین میبرند.
در این دسته از بیماران، همانند بیماران مبتلا به سلیاک، بهتر است که از نان های بدون گلوتن استفاده شود تا کمترین تحریک در سلول های ایمنی فرد ایجاد شود و منجر به حمله به سلول های تیروئید نگردد.
سندرم روده تحریک پذیر یکی دیگر از بیماری هایی است که علت آن دقیقا مشخص نیست و درمان قطعی هم برای آن هنوز کشف نشده است.
نوع رژیم غذایی شما مستقیما بر روی دستگاه گوارش شما اثر گذاشه و تنها راه درمان علامتی این بیماری و کاهش عوارض دردناک آن رعایت رژیم غذایی مناسب است.
یکی از مواردی که به بهبود نسبی بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر کمک میکند داشتن یک رژیم غذایی بدون گلوتن است، زیرا تصور میشود در این بیماران هم نقص سیستم ایمنی باعث میگردد در حضور گلوتن روده تحریک شده و عوارض آن نمایان شود.
بنابر این اگر شما و یا نزدیکانتان به این بیماری مبتلا هستید بهتر است که رژیم بدون گلوتن را امتحان کرده و از نان های بدون گلوتن در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
نقرص در گذشته به بیماری ثروتمندان مشهور بود زیرا این افراد بخاطر خوردن گوشت زیاد و اختلال در تجزیه اسید اوریک مقدار این ماده در بدن زیاد شده و در مفاصل رسوب میکردند و فرد را دچار درد های وحشتناک در محل مفاصل میکردند.
امروزه یافته ها حاکی از این مسئله است که مصرف رژیم غذایی پر فیبر میتواند در کاهش حملات نقرصی نقش داشته باشند. از آنجایی که یکی از پر مصرف ترین مواد غذایی در رژیم ایران ها نان میباشد، استفاده از نان های سبوس دار یا نان سبزیجات میتواند مقدار فیبر رژیم غذایی شما را به مقدار زیادی افزایش داده و در نهایت سبب کاهش حملات و درد های نقرص گردد.
توصیه ما در این بیماران استفاده از نان های پر سبوس با آرد کامل و یا نان سبزیجات میباشد که فیبر بسیار بالایی دارند.
فشار خون قاتل خاموش است. شما تا زمانی که فشار خون خود را اندازه گیری نکنید متوجه این بیماری نخواهید شد و در صورتی که به بیماری فشار خون مبتلا باشید در صورت عدم کنترل میتواند به صورت ناگهانی افزایش یافته و منجر به سکته های قلبی یا مغزی شود. فشار خون بالا تقریبا علامتی نداشته و یا علائم آن با بسیاری بیماری های دیگر مشترک است، بنابر این بسیار مهم است که به این بیماری توجه بیشتری داشته باشید.
یکی از علت های بالا بودن فشار خون در ایران مصرف بسیار زیاد نمک در مواد غذایی است و یکی از غذاهایی که مقدار زیادی نمک وارد بدن ما میکند نان میباشد.
کنترل نمک دریافتی (یا به طور دقیق تر سدیم دریافتی) در بیماران مبتلا به فشار خون بالا از اهمیت ویژه ای برخوردار است، از آنجا که نان جایگاه ویژه ای در سفره خانوار داشته و مقدار زیادی از سدیم دریافتی ما از طریق نان است، به همین دلیل ضروری است که ترجیحا از انواع نان بدون نمک در رژیم غذایی بیماران مبتلا به فشار خون بالا استفاده شود.
در کنار بدون نمک بودن نان، باید به میزان سبوس نان نیز توجه شود و نان مناسب افراد مبتلا به پرفشاری خون از آرد کامل تهیه گردد.