دیابت یک بیماری مزمن است که اخیرا در بین بزرگسالان و حتی کودکان شیوع بیشتری پیدا کرده است که این مسئله را میتوان به سبک زندگی افراد و صنعتی شدن دنیا مرتبط دانست.
دیابت کنترل نشده عوارض بسیار زیادی را میتواند برای فرد به همراه داشته باشد که از جمله مهمترین آنها میتوان به بیماری های قلبی عروقی، نارسایی کلیه، تاری دید و کوری، مشکلات عصبی، زخم پای دیابتی و بیماری های دیگری اشاره کرد.
افرادی که پیش دیابت هستند نیز در معرض خطر این بیماری ها قرار دارند و باید مراقب سطح قند خون خود باشند.
خوشبختانه کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت با یک برنامه غذایی مناسب امکان پذیر است و میتوان به راحتی قند خون فرد را تحت کنترل قرار داد.
برخی از غذاها وجود دارند که با سرعت بالایی قند خون شما را افزایش میدهند و اگر به دیابت مبتلا هستید باید از مصرف این غذاها خودداری کنید و یا به مقدار بسیار کم مصرف کنید، در ادامه ۱۱ ماده غذایی که بیماران دیابتی نباید مصرف کنند را برای شما بیان میکنیم، اما در ابتدا بهتر است به پرسش زیر پاسخ دهیم:
کربوهیدرات، پروتئین ها و چربی ها سه درشت مغذی مهم هستند که انرژی بدن شما را فراهم میکنند. در بین این سه درشت مغذی، کربوهیدرات ها بیشترین تاثیر را بر روی قند خون دارند زیرا پس از شکسته شدن به ملکول های گلوکز تبدیل شده و جذب خون میشوند و نهایتا قند خون را بالا میبرند.
کربوهیدرات ها شامل نشاسته، قند و شکر و فیبر ها هستند، البته فیبر ها در بدن انسان هضم نمیشوند و همانند سایر کربوهیدرات ها جذب بدن شما نمیشوند، در نتیجه با مصرف فیبر قند خون شما بالا نخواهد رفت.
در نتیجه شما باید میزان فیبر یک ماده غذایی را از کل کربوهیدرات آن کم کنید تا مقدار کربوهیدراتی که جذب بدن شما میشود به دست آید، به طور مثال در یک ظرف سبزی خوردن ۱۰ گرم کربوهیدرات وجود دارد که ۴ گرم آن فیبر است، در نتیجه تنها ۶ گرم از کربوهیدرات آن در بدن شما هضم و جذب میشود.
زمانی که بیمار مبتلا به دیابت مقدار زیادی کربوهیدرات را در یک وعده غذایی دریافت کند قند خون او تا سطح خطرناکی افزایش پیدا میکند، به مرور زمان قند خون بالا باعث آسیب به سلول های عصبی و رگ های خونی میشود که نتیجه آن آسیب به کلیه، قلب، عصب های چشمی و عوارض دیگر میگردد.
دریافت مناسب کربوهیدرات ها در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت میتواند از افزایش ناگهانی قند خون در این افراد جلوگیری کرده و در نتیجه عوارض آن در فرد پدیدار نگردد.
پس اگر شما هم به بیماری دیابت مبتلا هستید بسیار مهم است که از مصرف غذاهای زیر خودداری کنید:
نوشیدنی های قند دار بدترین انتخاب برای افراد مبتلا به دیابت هستند.
در درجه اول آنها سرشار از قند هستند به طوری که در یک قوطی نوشابه کولا حدود ۴۰ گرم قند وجود دارد، و یا همین مقدار لیموناد در حدود ۴۵ گرم قند برای بدن شما فراهم میکند.
نکته دوم در مورد این نوشیدنی ها این است که سرشار از فروکتوز هستند و فروکتوز ارتباط مستقیمی با مقاومت به انسولین و بروز دیابت دارد، بعلاوه مطالعات نشان میدهند مصرف نوشیدنی های قند دار با افزایش عوامل خطر دیابت مثل کبد چرب در ارتباط است.
نکته سوم در مورد این نوشیدنی ها این مسئله است که بخاطر فروکتوز زیاد باعث افزایش چربی شکمی و بالا رفتن تری گلیسیرید و کلسترول شده و این مسئله هم به بروز دیابت دامن میزند.
بنابر این در برنامه غذایی دیابت برای کنترل سطح قند خون خود به جای نوشیدنی های قند دار از نوشیدنی های بدون قند استفاده کنید.
اسید های چرب ترانس غیر طبیعی یکی از مضر ترین خوراکی های موجود در دنیا هستند.
این اسید های چرب از اضافه کردن هیدروژن به چربی های مایع برای افزایش پایداری آنها در دمای اتاق به دست می آیند، به عنوان مثال در روغن های نباتی جامد مقادیر زیادی اسید چرب ترانس وجود دارد.
اسید های چرب ترانس در غذاهای دیگری نیز مثل مارگارین، خامه، غذاهای آماده و بسته بندی شده، بیسکوییت ها و کیک ها، شیرینی ها و سایر غذاهای کارخانه ای وجود دارد، زیرا اضافه کردن این چربی ها باعث افزایش عمر محصول و تاریخ انقضای آن میشود.
گرچه چربی های ترانس مستقیما با افزایش قند خون ارتباط ندارند اما با افزایش التهاب، افزایش مقاومت به انسولین و افزایش چربی های شکمی و همچنین کاهش سطح HDL یا همان کلسترول خوب باعث افزایش خطر دیابت و عوارض آن میشود.
از آنجایی که بیماران مبتلا به دیابت در معرض ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هم قرار دارند باید بیشتر از سایر افراد مراقب دریافت اسید های چرب ترانس در رژیم غذایی خود باشند.
بنابر این افراد دیابتی باید در رژیم غذایی خود حتی الامکان از مصرف غذاهایی که دارای اسید چرب ترانس هستند خودداری کنند.
نان سفید یا نان بدون سبوس، برنج سفید و ماکارونی از جمله غذاهای پر کربوهیدراتی هستند که در برنامه های غذایی ما ایرانیان به وفور استفاده میشوند.
مصرف غذاهای ذکر شده در رژیم غذایی بیماران دیابتی به سرعت قند خون را بالا میبرند یا اصطلاحا شاخص گلیسمی آنها بالاست، به همین دلیل این غذاها باید به میزان متعادل و مشخص در برنامه غذایی این افراد مورد استفاده قرار بگیرند تا مشکلی برای این بیماران ایجاد نکنند. در این بین برنج سفید بیشترین تاثیر را در افزایش قند خون دارد.
نکته مهم دیگری که در این مورد وجود دارد این است که این مواد غذایی نه تنها باعث افزایش قند خون میگردند بلکه بر روی عملکرد ذهنی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز اثر منفی گذاشته و عملکرد مغز را کاهش میدهد.
بیماران دیابتی اگر میخواهند از این مواد غذایی استفاده کنند باید در کنار آنها حتما از فیبر های غذایی که در سبزیجات یا حبوبات وجود دارد استفاده کنند تا سرعت جذب قند این غذاها را کاهش دهد. بعلاوه اینکه مصرف فیبر با تاثیر بر روی باکتری های مفید روده باعث افزایش حساسیت بدن نسبت به انسولین میگردد که این مساله خود باعث کاهش قند خون میشود.
بنابر این از مصرف منابع فیبر خوراکی در رژیم غذایی خود غافل نشوید.
ماست معمولی در مقادیر متعادل برای افراد مبتلا به دیابت بسیار هم مفید است، اما قضیه ماست های طعم دار و ماست های میوه ای کمی متفاوت است.
ماست های طعم دار معمولا از ماست کم چرب یا بدون چربی به همراه مقادیر زیادی کربوهیدرات تشکیل شده اند، در واقع یک کاسه ماست طعم دار یا ماست میوه ای حدود ۳۰ گرم قند دارد که در مقایسه با ماست معمولی که ۱۲ گرم کربوهیدرات دارد در حدود ۲ برابر بیشتر است.
برخی از افراد از ماست های میوه ای به عنوان جایگزینی برای بستنی استفاده میکنند در حالی که این مواد غذایی حتی ممکن است بیشتر از بستنی قند داشته باشد.
گرچه ماست های طعم دار یا میوه ای دارای مقادیر زیادی کربوهیدرات هستند و قند خون شما را به طور ناگهانی افزایش میدهند اما ماست معمولی که از شیر کامل گاو تهیه شده باشد برای کنترل وزن و افزایش کیفیت رژیم غذایی این بیماران بسیار مفید است.
مصرف غلات صبحانه یکی از بدترین شروع های صبح برای افرادی است که به دیابت مبتلا هستند، با وجود اینکه غلات های صبحانه مختلفی وجود دارد اما تقریبا همه آنها تصفیه شده اند و دارای کربوهیدرات بسیار زیاد و فراتر از تصور شما هستند.
بعلاوه اینکه غلات صبحانه دارای پروتئین بسیار کمی است و همانطور که میدانید پروتئین به ایجاد احساس سیری در طول روز و کنترل سطح قند خون کمک میکند. حتی سالم ترین انواع غلات صبحانه هم برای افراد مبتلا به دیابت مفید نیستند.
برای اینکه قند خون شما به طور ناگهانی افزایش پیدا نکند بهتر است بیشتر از غذاهای پروتئینی استفاده کنید و غلات کمتری در رژیم غذایی دیابتی خود مصرف نمایید.
نوشیدن قهوه فواید زیادی برای سلامت شما دارد، از جمله کاهش خطر دیابت.
با این حال معمولا قهوه هایی که به صورت قهوه فوری و قهوه آماده در فروشگاه ها دیده میشوند اغلب دارای ترکیباتی چون شکر هستند، از طرفی مطالعات نشان میدهند که مصرف قند ها به صورت مایع بسیار سریعتر از زمانی که شما آنها را به صورت جامد دریافت میکنید جذب بدن میشوند.
در نهایت نوشیدن این قهوه ها که معمولا شکر زیادی هم در خود دارند منجر به افزایش وزن و افزایش ناگهانی قند خون در فرد دیابتی میگردند.
اگر تمایل به مصرف قهوه دارید سعی کنید از قهوه های خالص بدون شکر استفاده کنید و اگر طعم تلخ آن شما را اذیت میکند میتوانید به آن کمی خامه یا شیر اضافه کنید.
افرادی مبتلا به دیابت معمولا سعی میکنند مصرف قند و شکر و غذاهایی که در آنها قند و شکر استفاده شده مثل شکلات، آبنبات، شیرینی و... را کاهش دهند.
اما باید در نظر داشته باشند سایر انواع قند ها هم که به اسم شیرین کننده طبیعی شناخته میشوند مثل شکر قهوه ای، عسل، شربت افزا و... هم میتوانند موجب افزایش ناگهانی قند خون شوند.
این غذاها هم اندازه شکر و یا حتی بیشتر دارای کربوهیدرات هستند. به طور مثال در یک قاشق غذاخوری شکر حدود ۱۲.۶ گرم کربوهیدرات وجود دارد در حالیکه در یک قاشق غذاخوری عسل حدود ۱۷ گرم کربوهیدرات وجود دارد.
مصرف روزانه سه قاشق غذاخوری به طور چشمگیری احتمال ابتلای شما به دیابت را افزایش می دهد. بنابر این بهترین استراتژی برای شما مصرف نکردن همه انواع شیرین کننده های طبیعی و مصنوعی است.
میوه های منبع بسیار خوبی از انواع ویتامین ها و مواد معدنی برای بدن هستند. زمانی که میوه ها را خشک میکنیم در واقع آب آن ها را گرفته و غلظت مواد مغذی موجود در آنها را افزایش میدهیم، متاسفانه این از دست دادن آب به افزایش غلظت قند ها هم منجر میشود.
یک لیوان انگور که معادل ۱۵۰ گرم انگور میشود حدود ۲۶ گرم قند دارد در حالیکه همین مقدار کشمش در حدود ۱۱۰ گرم قند دارد که چیزی حدود ۴.۵ برابر بیشتر از میوه تازه است.
سایر میوه های خشک شده هم نسبت به میوه های تازه به همین نسبت قند بیشتری دارند.
اگر شما به دیابت مبتلا هستید بهتر است به جای میوه های خشک شده از انواع میوه های تازه که قند کمتری دارند استفاده کنید، میوه های تازه اگر به مقدار مناسب در برنامه غذایی بیمار دیابتی مصرف شوند میتوانند به کنترل قند خون کمک کنند.
بیسکوییت ها، کیک ها، کراکر ها و سایر غذاهای بسته بندی شده میان وعده های مناسبی نیستند. این مواد غذایی معمولا با استفاده از آرد تصفیه شده و کربوهیدرات بالا تهیه میشوند که به طور ناگهانی قند خون شما را افزایش میدهند و به مواد مغذی زیادی در خود ندارند.
میزان قند موجود در این مواد حتی از مقداری که بر روی برچسب آنها نوشته شده هم بیشتر است. در طی یک بررسی صورت گرفته دیده شد به طور میانگین در حدود ۸% قند بیشتری نسبت به میزان قند ذکر شده روی برچسب مواد غذایی در آنها وجود دارد.
اگر شما در بین وعده های غذایی اصلی احساس گرسنگی کردید بهتر است از مغزیجات بدون نمک و یا نان و پنیر به همراه سبزیجات استفاده کنید.
گرچه بسیاری از افراد از آبمیوه طبیعی به عنوان یک نوشیدنی سالم یاد میکنند اما واقعیت این است که این نوشیدنی هم همانند سایر نوشابه ها سرشار از قند است.
در مورد نوشیدنی هایی که ۱۰۰% طبیعی نیستند و به آنها قند اضافه شده است باید بیشتر نگران بود زیرا حتی یک لیوان از این آبمیوه ها از یک لیوان نوشابه قند بیشتری دارد.
علاوه بر این آبمیوه های غیر طبیعی سرشار از فروکتوز هستند و مصرف فروکتوز با افزایش چاقی شکمی، مقاومت به انسولین و افزایش بیماری های قلبی عروقی در ارتباط است.
بهترین نوشیدنی برای بیماران دیابتی آب است.
سیب زمینی سرخ کرده یکی از آن غذاهایی است که برای داشتن رژیم غذایی سالم باید خود را از آن دور کنید، بخصوص اگر به دیابت هم مبتلا باشید.
سیب زمینی یکی از غذاهای پر کربوهیدرات است و هر یک عدد سیب زمینی متوسط حدود ۳۵ گرم کربوهیدرات دارد، سیب زمینی زمانی که سرخ میشود میتواند با سرعت بیشتری قند خون را بالا ببرد و باعث ایجاد یک پیک در قند خون میگردد.
بعلاوه اینکه غذاهای سرخ شده دارای ترکیبات مضری مثل آلدئید هستند که میتواند منجر به افزایش التهاب و افزایش خطر بروز دیابت شود.
در مطالعات مختلف زیادی ارتباط بین مصرف مداوم غذاهای سرخ شده با بروز بیماری هایی نظیر سرطان، بیماری های قلبی عروقی و دیابت مشاهده شده است.
دانستن این مساله که چه غذاهایی را باید در زمان ابتلا به دیابت مصرف نکنیم به کنترل بیماری کمک زیادی میکند، هدف اصلی در برنامه غذایی برای بیماران دیابتی باید دور ماندن از چربی های ناسالم، قند و شکر و بخصوص نوشیدنی های قندی، کربوهیدرات های تصفیه شده و تنقلاتی که در آنها کربوهیدرات زیادی وجود دارد است.
مصرف نکردن غذاهایی که باعث افزایش قند خون شما میگردند و یا مقاومت نسبت به انسولین ایجاد میکنند میتوانند به شما به کنترل قند خون و کاهش عوارض بعدی بیماری دیابت بیانجامد.
شما میتوانید با تهیه یک برنامه غذایی مناسب برای دیابت تا حدود زیادی قند خون خود را کنترل و نیاز خود به مصرف داروهای دیابت را کاهش و حتی قطع کنید.