دیابت شیرین یکی از بیماری های رایج در جوامع امروزی میباشد که در آن بدن به دلایل مختلف توانایی جذب قند از خون را ندارد و در نتیجه قند خون افزایش میابد و منجر به دیابت میگردد.
دیابت انواع مختلفی دارد که شایعترین آنها دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری میباشد.سایر نوع های دیابت به اندازه دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ رایج نیستند و به ندرت درکشور ما مشاهده میشود.
در دیابت نوع ۱ که به نوعی دیابت ارثی و وابسته به ژن است بدن ما توانایی تولید انسولین را ندارد و در نتیجه میزان انسولین خون کاهش میابد و سلول های بدن توانایی برداشت قند را از خون ندارند و افزایش قند خون موجب بروز دیابت نوع ۱ میشود.
دیابت نوع ۱ را دیابت وابسته به انسولین نیز مینامند زیرا فرد برای کنترل دیابت نوع ۱ مجبور به تزریق انسولین میباشد.همچنین این افراد باید با انجام آزمایشات منظم و پیروی از برنامه تغذیه دیابت سطح قند خون خود را در یک میزان خاص نگه دارند.شیوع دیابت نوع ۱ تنها ۱۰ درصد از شیوع دیابت را شامل میشود و بیشترین شیوع دیابت مربوط به دیابت نوع ۲ است.
در دیابت نوع ۲ ممکن است بدن به اندازه کافی انسولین تولید کند و میزان انسولین در خون بالا باشد اما سلول های بدن واکنشی نسبت به انسولین از خود نشان نمیدهند.دیابت نوع ۲ با پیروی از
برنامه تغذیه دیابت کاملا قابل کنترل است ولی از آنجا که دیابت نوع ۲ یک بیماری پیشرونده است در صورت کنترل نکردن
رژیم غذایی میتواند نهایتا منجر به تزریق انسولین گردد. دیابت نوع ۲ میتواند ناشی از پیروی از یک
رژیم غذایی نامناسب،
چاقی،
فشار خون ، سندرم متاولیک، چاقی شکمی و ... باشد.
دیابت حاملگی نیز بدن به علت نیاز بیشتر به انسولین و عدم توانایی پانکراس مادر برای تولید انسولین و به هم ریختگی هورمونی ایجاد میگردد که باید با برنامه تغذیه دیابت
کنترل گردد و در این صورت پس از بارداری این دیابت معمولا بهبود میابد.
بسیاری از افراد هنگام ابتلا به دیابت ممکن است از آن بی اطلاع باشد زیرا علایم آن در ظاهر بی خطر هستند و مشکلی برای فرد ایجاد نمیکنند با این حال دیابت هرچه سریعتر تشخیص داده شود برای درمان کار ما راحت تر است.
از جمله علائم دیابت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تکرر ادرار: با افزایش گلوکز خون کلیه ها بار اضافی گلوکز را دفع میکنند و در نتیجه میزان ادرار فرد دیابتی افزایش میابد.
تشنگی زیاد: با افزایش میزان ادرار بدن برای جبران آب از دست رفته نیاز به نوشیدن مایعات بیشتر دارد.
گرسنگی زیاد: با وجود خوردن غذا چون سلول های بدن توانایی جذب انسولین را ندارند گرسنه میمانند و همین امر موجب گرسنگی فرد دیابتی و مصرف غذای بیشتر میشود.
چاقی یا لاغری: چاقی معمولا در دیابت نوع ۲ و لاغری در دیابت نوع ۱ رخ میددهد اما این یک اصل همگانی نیست و ممکن است رخ ندهد.
تاری دید: به علت کاهش آب میان سلولی در چشم موجب تاری دید فرد دیابتی میشود.
عدم بهبودی زخم ها و عفونت های مکرر: افزایش قند خون موجب کاهش توانایی بدن دیابتی برای بهبود زخم ها و عفونت ها میشود.
بی حسی و سوزن سوزن شدن اندام ها به ویژه اندام های تحتانی: افزایش قند خون موجب آسیب به سلول های عصبی و همچنین عروق ریز تغذیه کننده سلول های عصبی میگردد.
دیابت در صورت کنترل نشدن موجب عوارضی برای فرد دیابتی میشود که همین امر اهمیت کنترل دیابت را بیشتر میکند.از جمله این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
عوارض چشمی: در فرد دیابتی به علت فشار به مایع چشمی و همینطور عصب های چشمی تاری دید و در صورت کنترل نشدن قند خون میتواند موجب کوری شود.
عوارض عصبی: دیابت موجب آسیب به اعصاب محیطی و مویرگ های تغذیه کننده آنها شده و موجب اختلالات عصبی میشود، در صورت کنترل نشدن دیابت و ایجاد زخم یا عفونت فرد متوجه نمیشود و عفونت گسترش میابد و نهایتا موجب تخریب اندام میشود که شایعترین آن قطع پای دیابتی است.
نفروپاتی: دیابت کنترل نشده به علت افزایش بار بر کلیه موجب تخریب نفرون های کلیه و از کار افتادگی کلیه میشود.
عوارض پوستی: افراد دیابتی بیشتر مستعد عفونت ها و زخم های پوستی هستند.
سکته های قلبی و مغزی: در افرادی که دیابت کنترل نشده دارند خطر سکته های قلبی و مغزی به طور چشمگیری افزایش میابد.
عوارض دیگری نیز در صورت عدم کنترل دیابت برای فرد دیابتی ایجاد میشود مثل مشکللات روانی، اختلالات نعوذ، کتواسیدوز و ... که اهمیت هرچه بیشتر کنترل بیماری را میرساند.
مهم ترین و اصلی ترین اقدام گرفتن یک
رژیم غذایی مناسب که برای افرادی که به دیابت مبتلا میشوند برنامه
تغذیه دیابت است. نقش برنامه تغذیه دیابت به صورت غیر قابل انکاری برجسته است به گونه ای که بسیاری از افراد تنها با داشتن برنامه تغذیه دیابت تنظیم شده توسط کارشناس تغذیه درمان شده اند و در همین مرحله بیماری آنها کنترل شده است.و یا حتی افرادی که داروهای قند خون مصرف میکنند با داشتن برنامه تغذیه دیابت مصرف داروهای خود را قطع کرده و یا مصرف آنها را بسیار محدود کرده اند.
بهترین راه برای کنترل دیابت رعایت
رژیم دیابتی و تغذیه مخصوص افراد دیابتی زیر نظر
متخصص تغذیه است.شما با پیروی از برنامه تغذیه دیابت
که توسط متخصص تغذیه تنظیم شده میتوانید دیابت خود را به راحتی با برنامه تغذیه دیابت کنترل نمایید.
برنامه تغذیه دیابت نوعی از رژیم غذایی است که در آن میزان کربوهیدرات کنترل شده است. در برنامه تغذیه دیابت تقسیم کربوهیدرات ها در طول روز انجام میگیرد و نقطه تمایز یک رژیم غذایی معمولی با برنامه تغذیه دیابت است. ممنوعیت مصرف مواد غذایی در برنامه تغذیه دیابت تنظیم شده توسط کارشناس تغذیه وجود ندارد و فقط نیاز به تنظیم میزان مصرف مواد غذایی مختلف داریم. بدین صورت که در برنامه تغذیه دیابت مصرف کربوهیدرات ها بر اساس میزان نیاز فرد و انسولین مصرفی ایشان تنظیم میشود. مورد دیگری که در برنامه تغذیه دیابت باید مورد توجه قرار گیرد میزان مصرف فیبر ها میباشد.به همین دلیل در برنامه تغذیه دیابت تاکید بر مصرف سبزیجات زیاد است. همچنین در برنامه تغذیه دیابت مصرف میوه ها به جای آبمیوه ها پیشنهاد میگردد.
مسئله دیگر در مورد برنامه تغذیه دیابت
جایگزینی غلات کامل به جای غلات ساده است.مصرف حبوبات نیز به علت داشتن فیبر بالا در برنامه تغذیه دیابت به همراه غلات توصیه میشود.
تعادل در مصرف چربی ها و استفاده از چربی های غیر اشباع در برنامه تغذیه دیابت
باید مد نظر قرار گیرد.
مبنای برنامه تغذیه دیابت بر عدم افت قند خون فرد و همچنین افزایش زیاد قند خون است به همین دلیل برنامه تغذیه دیابت در شش وعده تنظیم گشته تا فردی که برنامه تغذیه دیابت گرفته در تمام ساعات شبانه روز دچار افت قند خون نگردد. همچنین با تنظیم یک برنامه تغذیه دیابت مناسب میتوان به همه فعالیت های روزانه به راحتی رسیدگی کرد. البته باید توجه داشت که هنگام تنظیم برنامه تغذیه دیابت
میزان فعالیت باید مدنظر قرار گیرد به طور مثال در برنامه تغذیه دیابت یک فرد ورزشکار میزان کربوهیدرات بیشتری در نظر گرفته میشود تا در هنگام ورزش مصرف و دچار افت قند خون نگردد.
همانطور که گفتیم در
برنامه تغذیه دیابت ممنوعیتی برای خوردن مواد غذایی برای فرد دیابتی وجود ندارد اما فردی که برنامه تغذیه دیابت گرفته باید از مصرف یک سری غذا ها خودداری کند مثل سس گوجه زیرا در تولید این مواد شکر استفاده میشود که این شکر در برنامه تغذیه دیابت محاسبه نمیگردد و ممکن است موجب افزایش قند خون گردد.
مصرف گوشت ها پرچرب و شیر پرچرب و به طور کلی محصولات جانوری پرچرب در برنامه تغذیه دیابت باید محدود گردد زیرا وجود این مواد در برنامه تغذیه دیابت موجب افزایش مقاومت به انسولین میشود.
در
برنامه تغذیه دیابت میوه های قرمز باید بیشتر گنجانده شود چون دارای آنتی اکسیدان فراوان هستند.
در برنامه تغذیه دیابت مصرف چربی ترانس باید به صفر نزدیک شود و به همین دلیل تا حد امکان از مصرف غذای سرخ شده در برنامه تغذیه دیابت پرهیز شود.
افزایش فعالیت بدنی نیز میتواند به
کنترل دیابت منجر شود.داشتن پیاده روی منظم به کنترل قند خون کمک میکند.البته برای جلوگیری از عوارض فعالیت بدنی شدید در فرد دیابتی فعالیت بدنی باید زیر نظر کارشناس تربیت بدنی و کارشناس تغذیه انجام شود.
در مرحله اول فرد دیابتی باید
برنامه تغذیه دیابت خود را کنترل نمایید و به داشتنبرنامه تغذیه دیابت اهتمام ورزد. رعایت برنامه تغذیه دیابت میتواند نقش بسیار مهمی بر کنترل دیابت داشته باشد به گونه ای که دیگر نیاز به درمان تکمیلی برای کنترل دیابت نداشته باشد و تنها با داشتن برنامه تغذیه دیابت به شرایط نرمال بازگردد.
بسیاری ازافراد مبتلا به دیابت در صورت رعایت برنامه تغذیه دیابت و فعالیت بدنی نیاز به دارو درمانی ندارند اما در صورت رعایت برنامه تغذیه دیابت و عدم کنترل قند خون در فرد مبتلا به دیابت از انسولین کمک گرفته میشود.
همانطور که گفته شد برنامه تغذیه دیابت خوب نقش بسیار مهمی در روند کنترل و درمان ایجاد میکند، به همین دلیل بیشترین تمرکز بیمار باید بر روی رژیم غذایی خود باشد.
توجه به نکات زیر در برنامه تغذیه دیابت میتواند در عدم بروز دیابت کمک قابل توجهی نماید:
مصرف نکردن مقدار زیادی کربوهیدرات در یک وعده غذایی و داشتن
برنامه تغذیه متغادل و مناسب متناسب.جایگزین کردن کربوهیدرات های پیچیده در رژیم غذایی به جای کربوهیدرات های ساده.
مصرف همزمان کربوهیدرات ها و پروتیین ها در رژیم غذایی.
رژیم غذایی شما باید شامل صبحانه ای غنی از پروتیین و فیبر باشد.
حذف نکردن هیچ یک از وعده های موجود در رژیم غذایی.
سبزیجات باید جزء حذف نشدنی رژیم غذایی شما باشد.
اجتناب از مصرف غذاهایی که به طور ناگهانی قند خون را بالا میبرد و حذف این غذا ها از رژیم غذایی.
بجای استفاده از آبمیوه ها ، خود میوه را در
رژیم غذایی خود جایگزین کنید.
اندازه گیری قند خون در منزل توسط گلوکومتر و اطلاع دادن نتایج آن به پزشک و کارشناس تغذیه ضروری است تا بر اساس آن
کنترل دیابت صورت گیرد و در صورت نیاز یک برنامه تغذیه دیابت تنظیم گردد یا تغیرراتی در برنامه تغذیه دیابت
فرد صورت گیرد.
معمولا اندازه گیری قند خون قبل از صبحانه و دو ساعت پس از وعده های اصلی صورت میگیرد، در بعضی مواقع قبل از خواب نیز قند خون اندازه گیری میشود.
از آنجایی که دیابت موجب افزایش فشار خون نیز میشود،
کنترل فشار خون و پایش آن میتواند نقش مهمی در تشخیص دیابت و در صورت ابتلا به دیابت در روند درمان نقش داشته باشد.
در صورت ابتلا به فشار خون علاوه بر برنامه تغذیه دیابت باید نکات مربوط به
رژیم غذایی فشار خون هم در برنامه تغذیه دیابت اعمال گردد.